فرشتگان سرمایه‌گذار (Angel Investor) معمولا در مراحل اولیه استارتاپ‌ها به دنبال سرمایه‌گذاری روی آنها هستند. این نوع سرمایه‌گذاری از سرمایه‌گذاری‌های پرریسک محسوب می‌شود؛ و معمولا در ازای آن، حداقل 10 درصد از سهام شرکت به فرد سرمایه‌گذار داده می‌شود. گاهی فرشتگان سرمایه‌گذار در بین اعضای خانواده، دوستان و نزدیکان کارآفرین هستند؛ اما همیشه اینگونه نیست و گروهی از فرشتگان سرمایه‌گذار به شکل حرفه‌ای و تخصصی به موضوع سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های گوناگون می‌پردازند. این سرمایه‌گذاران ذاتا به دنبال نرخ بازده بالاتر از فرصت‌های سرمایه‌گذاری سنتی هستند.
معمولا فرشتگان سرمایه‌گذار در مقایسه با سایر سرمایه‌گذاران، شرایط مطلوب‌تری را به کارآفرینان پیشنهاد می‌دهند. چرا که آنها غالبا زمانی وارد شرکت می‌شوند که کسب‌وکار هنوز شکل نگرفته و در مراحل اولیه است. به دلیل ریسک بالای سرمایه‌گذاری در این مراحل، سرمایه‌گذار فرشته بیشتر بر روی کمک به استارتاپ‌ها در برداشتن صحیح قدم‌های اولیه متمرکز است؛ نه سود احتمالی و بازده بالای سریع. به همین خاطر و به دلیل تفاوت در نحوه کار، اساسا فرشتگان سرمایه‌گذار مخالف روش سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران خطرپذیر هستند.
سرمایه‌گذاری این افراد به نوعی تامین مالی در ازای تحصیل سهام است. در این شکل از سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذار در ازای گرفتن بخشی از سهام شرکت، بودجه تعیین شده در طرح تجاری را تامین می‌کند. روش تامین مالی در ازای واگذاری سهام معمولا برای استارتاپ‌هایی مناسب است که امکان دریافت وام از موسسات مالی و تامین بودجه مورد نیاز را نداشته و یا توانایی مالی پذیرش ریسک شکست را ندارند.
مزایا و معایب همکاری با فرشتگان سرمایه‌گذار
مزیت اصلی این همکاری این است که تامین مالی از طریق آن بسیار کم‌خطرتر از دریافت وام یا قرض است. در این روش اگر کسب‌وکار شما نتواند به موفقیت چشم‌گیری دست پیدا کند؛ نیازی به بازپرداخت وجوه دریافت شده نیست. این در حالی است که اگر شرکت‌های نوپا از طریق وام و قرض، بودجه مورد نظر خود را تامین کنند؛ چه موفق شوند و چه شکست بخورند؛ مجبور هستند بدهی خود را بپردازند. مهم‌ترین عیب این روش جذب سرمایه نیز از دست دادن کنترل بخشی از شرکت است. همان‌طور که گفتیم استارتاپ‌ها در ازای دریافت این سرمایه باید بخشی از حقوق سهام خود را به سرمایه‌گذار واگذار کنند. البته بسته به نوع قرارداد، معمولا فرشتگان سرمایه‌گذار در مورد نحوه اداره کسب‌وکار حق اظهار نظر ندارند؛ و در هنگام فروش استارتاپ نیز فقط سود خود را دریافت می‌کنند. این در حالی است که در روش تامین مالی از طریق دریافت وام یا قرض، موسسه وام‌دهنده کنترلی بر عملکرد شرکت شما ندارد و هیچ سهمی از سود را دریافت نخواهد کرد.
رایج‌ترین منابع مالی با عنوان فرشتگان سرمایه‌گذار
فرشتگان سرمایه‌گذار اصطلاحی نسبتا کلی است؛ چرا که منابع مالی این سرمایه‌گذاران آنها را به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌کند. فرشتگان سرمایه‌گذار با توجه به منبع سرمایه خود، به گروه‌های زیر تقسیم می‌شوند:
خانواده و دوستان: این منبع تا حد زیادی متداول‌ترین منبع تامین بودجه برای استارتاپ‌هایی است که علاقه‌مند به جذب سرمایه برای راه‌اندازی کسب‌وکار هستند. خانواده و دوستان تقریبا تنها گزینه تامین مالی برای برخی از کارآفرینان است. از آنجایی که ریسک شکست در برخی از استارتاپ‌ها بالاست، توصیه می‌کنیم که قبل از همکاری با اعضای خانواده و دوستان خود به عنوان فرشتگان سرمایه‌گذار، حتما تمام جوانب را در نظر بگیرید.
افراد ثروتمند: تجار موفق، پزشکان، وکلا و سایر افرادی است که ارزش خالص دارایی‌هایشان بالاست و مایل به سرمایه‌گذاری روی کسب‌وکارهای جدید، در ازای دریافت بخشی از حقوق صاحبان سهام هستند نیز منبع خوبی برای تامین بودجه مورد نیاز استارتاپ‌ها محسوب می‌شوند. اغلب این افراد از طریق تبلیغات دهان به دهان از سوی همکاران تجاری یا انجمن‌هایی مانند اتاق‌های بازرگانی با چنین سرمایه‌گذاری‌هایی آشنا می‌شوند.
گروه ها: گاهی این سرمایه‌گذاران به صورت گروهی و در قالب سندیکا فعالیت می‌کنند. این تجمع باعث می‌شود که میزان سرمایه کلی افزایش پیدا کند؛ و ریسک سرمایه‌گذاری بر روی هر پروژه برای تک‌تک سرمایه‌گذاران کاهش پیدا کند. در این روش همکاری، سرمایه‌گذاران بودجه خود را به سندیکا می‌سپارند؛ و یک تیم مدیریتی حرفه‌ای سرمایه جذب شده را مدیریت می‌کنند. بنابراین تمام افرادی که در این گروه عضو هستند؛ مالک بخشی از سهام استارتاپ‌هایی می‌شوند که تیم مدیریتی روی آنها سرمایه‌گذاری کرده است.
جمع‌سپاری: جمع‌سپاری یا همان Crowdfunding در واقع نوعی سرمایه‌گذاری آنلاین است. به این روش سرمایه‌گذاری جمعی نیز گفته می‌شود و شامل جمع‌آوری منابع مالی و سرمایه‌گذاری گروه‌های زیادی از افراد به مبلغی کمتر از 100 دلار است.
میزان سرمایه‌گذاری فرشتگان سرمایه‌گذار روی استارتاپ‌ها
در ایران بیشتر گروه‌ها و افرادی که با عنوان فرشتگان سرمایه‌گذار مشغول به فعالیت هستند؛ بین 40 میلیون تا 1 میلیارد تومان بر روی پروژه‌های مورد علاقه خود سرمایه‌گذاری می‌کنند. از آنجا که ریسک شکست کسب‌وکارهای نوپا بالا است و کارآفرینان تعهدی به بازپرداخت بودجه دریافت شده ندارند؛ بیشتر سرمایه‌گذاران با احتیاط زیادی وارد یک استارتاپ شده و درصد سهم خواسته شده در ازای سرمایه‌گذاری، در ایران به نسبت سایر نقاط جهان بیشتر است. همچنین این اعداد در اقتصاد نابسامان ایران، ممکن است سال به سال دچار تغییرات گسترده شود.
با این وجود چون فرشتگان سرمایه‌گذار علاوه بر سرمایه مناسب، دارای تخصص نیز هستند. آنها تمایل ذاتی به رشد کسب‌وکارهایی دارند که در حوزه فعالیت خودشان بوده و به تازگی کار خود را آغاز کرده‌اند. بنابراین این ریسک برای آنها قابل تحمل و قابل قبول است. علاوه بر این، بنیان‌گذاران می‌توانند در صورت تمایل از تخصص این افراد در قالب مشاوره نیز بهره ببرند.
در اکوسیستم جهانی استارتاپ‌ها، مبلغی که فرشتگان سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ بنابر جذابیت استارتاپ و نیازهای رشد آنها بسیار متفاوت است. اما بیشتر سرمایه‌گذاری‌های فردی بین 5 تا 150 هزار دلار است. همچنین یک دوره سرمایه‌گذاری گروهی از فرشتگان سرمایه‌گذار ممکن است 100 تا 250 هزار دلار باشد؛ که معمولا از 3 تا 5 نفر سرمایه‌گذار فرشته جذب می‌شود.
در موارد نادر سرمایه‌گذاری فرشته می‌تواند به یک میلیون دلار هم برسد. این مبالغ اغلب از طریق سرمایه‌گذاری گروهی از فرشتگان سرمایه‌گذار در قالب سندیکا انجام می‌شود.
در نهایت سرمایه‌گذاران فرشته به دنبال کنترل تیم استارتاپی یا دستیابی به اکثریت منافع استارتاپ مدنظر نیستند. چون بسیار مهم است که بنیان‌گذاران استارتاپ سهم زیادی داشته باشند؛ تا انگیزه آنها برای رشد کسب‌وکار حفظ شود. در نتیجه فرشتگان فارغ از میزان سرمایه‌گذاری، بیش از 20 الی 25 درصد از سهام استارتاپ را به تملک خود در نمی‌آورند؛ و در بازارهای جهانی معمولا روی استارتاپ‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که ارزش آنها حدود 1 تا 4 میلیون دلار است.
نرخ بازده مورد انتظار
اغلب سرمایه‌گذاران فرشته باتجربه در مراحل اولیه سرمایه‌گذاری خود انتظار بازده سالانه کمتر از 31 الی 40 درصد را ندارند. بنابراین استارتاپ‌هایی که قصد جذب این سرمایه‌گذاران را دارند باید در ارائه برنامه تجاری خود به این موضوع توجه کنند. چراکه کمتر از این مقدار نظر این سرمایه‌گذاران را جلب نمی‌کند؛ و بیش از آن معمولا برای آنها واقع‌بینانه نیست.
البته این اعداد برای کشورهای توسعه‌یافته با نرخ بهره بانکی و تورم نسبتا پایین است. بنابراین شاید بتوان با توجه به نرخ بهره بانکی و میزان تورم در یک کشور، درصد مورد نظر فرشتگان سرمایه‌گذار فعال در اکوسیستم استارتاپی آن کشور را با دقت بیشتری تخمین زد.
در نهایت هر کارآفرینی که به دنبال جذب سرمایه‌گذاری است باید به این نکته توجه کند که علاوه بر سرمایه و آورده نقدی این افراد، عواملی مانند مهارت در اجرای عملیات تجاری یا دسترسی به تأمین‌کنندگان خوب نیز بسیار مهم است. علاوه بر این داشتن درکی درست از شیوه کار فرشتگان سرمایه‌گذار نیز بسیار حائز اهمیت می‌باشد. در کنار تمامی این موارد، داشتن یک برنامه تجاری جامع نیز باید در دستور کار قرار گیرد. به عنوان یک کسب‌وکار کوچک، به منظور تامین مالی پروژه خود، چه از طریق دریافت وام و چه از طریق جذب سرمایه‌گذار، حتما به این طرح تجاری نیاز خواهید داشت.