اصطلاح یونیکورن (Unicorn) با معنی لغوی تک‌شاخ، به شرکتی اطلاق می‌شود که ظرف مدت کوتاهی به ارزش 1 میلیارد دلار رسیده است. این اصطلاح اولین بار در سال 2013 توسط آیلین لی (Aileen Lee) برای توصیف معدود استارتاپ‌های فناوری که بیش از 1 میلیارد دلار ارزش داشتند مورد استفاده قرار گرفت. طبق تعریف لی، یونیکورن اوایل بیشتر بر روی نادر بودن چنین استارتاپ‌هایی تاکید داشت. پدیده یونیکورن یک موضوع کاملا بحث‌برانگیز است. چرا که برخی از کارشناسان معتقدند که شکل‌گیری چنین شرکت‌هایی فقط نتیجه پیشرفت تکنولوژی است. اما برخی دیگر نیز می‌گویند که افزایش استارتاپ‌های یونیکورن نشانه وجود حباب در فضای کارآفرینی است.
آمارها نشان می‌دهد که تنها 0.07 تا 1.28 درصد از استارتاپ‌هایی که در جهان راه‌اندازی می‌شوند؛ می‌توانند در مدت زمان کوتاهی به یونیکورن تبدیل شوند. برخی از مشهورترین استارتاپ‌های یونیکورن جهان در حال حاضر Epic Games، Uber، Grammarly و Quora هستند. در فضای استارتاپی ایران هنوز شرکتی وجود ندارد که بتوان به آن لقب استارتاپ یونیکورن داد.
استارتاپ‌های یونیکورن چطور ارزش‌گذاری می‌شوند؟
ارزش یک استارتاپ یونیکورن بر اساس ارزیابی‌های تهیه شده توسط سرمایه‌گذاران خطرپذیری که در یک دوره روی شرکت سرمایه‌گذاری کرده‌اند تعیین می‌شود. از آنجا که اغلب این کسب‌وکارها به شکل استارتاپ فعالیت خود را آغاز کرده‌اند؛ ارزش آنها بر اساس پتانسیل رشد مورد انتظارشان تعیین خواهد شد. بنابراین می‌توان گفت ارزش استارتاپ‌های یونیکورن به عملکرد مالی و سایر داده‌های شرکت ارتباطی ندارد. جالب است بدانید که علی‌رغم تمام این ارزیابی‌ها، برخی از این شرکت‌ها هنوز هم نتوانسته‌اند به سود قابل توجهی دست پیدا کنند.
در نتیجه ارزیابی چنین استارتاپ‌هایی کمی پیچیده است. این ارزیابی از نظر علمی باید شامل عوامل مختلف بوده و رشد پیش‌بینی شده شرکت در طولانی‌مدت نیز در آن لحاظ شود. در کنار این موارد موضوع ارزیابی برخی شرکت‌های نوپا، به دلیل اینکه اولین شرکت از نوع خود هستند، کمی پیچیده‌تر است.
دلایل ارزیابی غیرعادی این شرکت‌ها چیست؟
ارزیابی غیرعادی این شرکت‌ها با دلایل زیر توجیه‌پذیر هستند.
اتخاذ استراتژی رشد سریع
بیشتر سرمایه‌گذاران خطرپذیر این روزها به دنبال حمایت از استارتاپ‌هایی هستند؛ که از استراتژی‌های رشد سریع بهره می‌برند. اتخاذ چنین استراتژی‌هایی سرمایه‌گذاران را مجاب می‌کند تا در هر دوره از سرمایه‌گذاری، مبلغ زیادی را به عنوان آورده در نظر بگیرند. به این ترتیب در آینده نزدیک بیشترین سهم ممکن را از بازار به دست خواهند آورد. ضمن اینکه رشد سریع موجب جلوگیری از ظهور رقبا در بازار می‌شود. بنابراین با هر دور سرمایه‌گذاری روی چنین شرکت‌هایی، ارزش آنها به صورت غیرعادی افزایش پیدا می‌کند.
خریداری شدن توسط شرکت‌های بزرگ
در حال حاضر بیشتر استارتاپ‌ها نه توان و نه تمایل کافی برای عرضه اولیه سهام (IPO) دارند. این در حالی است که بارها طی چند سال گذشته شنیده‌ایم که شرکت‌های بزرگی مانند فیسبوک و گوگل، اقدام به خرید استارتاپ‌های کوچک کرده‌اند. این کار بیشتر با هدف تنوع بخشیدن به کسب‌وکار و جلوگیری از ظهور رقبای بزرگ احتمالی در بازار، از سوی شرکت‌های بزرگ انجام می‌شود.
بخش اعظمی از سود این کسب‌وکارهای بزرگ نیز حاصل خرید همین استارتاپ‌های کوچک است. با این کار دیگری نیازی نیست برای بهره‌مندی از تکنولوژی‌های پیشرفته از ابتدا شروع کنند. رقابت شدید میان غول‌های فناوری باعث می‌شود که آنها بخش بیشتری از حقوق صاحبان سهام این استارتاپ‌ها را به دست آورده و در نهایت نیز موجب افزایش ارزش آنها شوند.
تکیه بر نوآوری
یکی از عوامل رشد سریع استارتاپ‌ها، تکیه کردن بر نوآوری است. بیشتر استارتاپ‌های یونیکورن با استفاده از فناوری‌های جدید می‌توانند سریع‌تر به مشتریان خود دسترسی پیدا کرده و زمان لازم برای تولید انبوه محصول را کوتاه کنند.
مهم‌ترین ویژگی‌های استارتاپ‌های یونیکورن
بیان چند ویژگی مشخص برای استارتاپ‌های یونیکورن کار ساده‌ای نیست. چرا که هر یونیکورن، لیستی از ویژگی‌های خاص خودش را دارد. با این وجود فاکتورهایی که معمولا در همه استارتاپ‌های یونیکورن دیده می‌شوند عبارتند از:
نوآوری تحول‌آفرین
معمولا همه استارتاپ‌هایی که به یک‌باره رشد کرده‌اند؛ در زمینه کاری خود تحول‌آفرین بوده‌اند. به عنوان مثال شرکت Uber تحولی در شیوه رفت و آمد افراد ایجاد کرد. شرکت Airbnb نیز تمرکز ویژه‌ای روی تغییر شیوه برنامه‌ریزی افراد برای اسکان در طول سفر داشت. Snapchat نیز نوآوری زیادی در زمینه استفاده از شبکه‌های اجتماعی داشت.
اولین بودن
بیشتر یونیکورن‌ها در صنعت خود اولین بوده‌اند. به این ترتیب به شدت شیوه انجام کارها را تغییر داده و به تدریج استفاده از محصول یا خدمات خود را به یک ضرورت تبدیل کرده‌اند. ضمن اینکه آنها با نوآوری می‌توانند حتی از رقبای آینده خودشان نیز پیشی بگیرند.
استفاده از فناوری
یکی از ویژگی‌های بارز این شرکت‌ها، تکیه مدل کسب‌وکارشان بر تکنولوژی است. به عنوان مثال Uber با تهیه یک اپلیکیشن کاربرپسند توانست نیاز استفاده از تاکسی اینترنتی را در جامعه ایجاد کند. بر اساس گزارش‌های اخیر حدود 87 درصد از محصولات این شرکت‌ها به صورت نرم‌افزار، 7 درصد به صورت سخت‌افزار و 6 درصد نیز به شکل سایر محصولات و خدمات به بازار عرضه می‌شوند.
تمرکز بر نیاز مشتری
62 درصد از استارتاپ‌های یونیکورن B2C (ارائه محصولات یا خدمات توسط کسب‌وکار به مصرف‌کننده نهایی) هستند. هدف این شرکت‌ها تسهیل کارها در زندگی روزمره است. یکی دیگر از ویژگی‌های این شرکت‌ها، مقرون‌به‌صرفه کردن خدماتی است که به عنوان محصول به مشتری عرضه می‌شود. همان‌طور که گفتیم این محصولات باید در جهت رفع نیازهای مصرف‌کننده نیز باشند. به عنوان مثال اپلیکیشن Spotify گوش کردن به موسیقی را برای علاقمندان راحت‌تر کرده است.
مدیریت توسط بخش خصوصی
اکثر یونیکورن‌ها توسط بخش خصوصی مدیریت می‌شوند. همچنین وقتی فرد یا صندوقی به عنوان سرمایه‌گذار وارد شرکت می‌شود ارزش آن بیشتر خواهد شد. طبق آمارهای جهانی بیش از 360 شرکت خصوصی در جهان وجود دارد که ارزش آنها بیش از 1 میلیارد دلار است.
آیا فقط استارتاپ‌ها می‌توانند یونیکورن باشند؟
طبق تعاریف موجود، فقط استارتاپ‌هایی با ارزش بیش از 1 میلیارد دلار یونیکورن هستند. استارتاپ‌هایی با ارزش بیش از 10 میلیارد دلار دکاکورن (Decacorn) نامیده می‌شوند. شرکت‌هایی مانند Dropbox، SpaceX و WeWork از جمله این استارتاپ‌های دکاکورن هستند. همچنین استارتاپ‌هایی که با ارزش بیش از 100 میلیارد دلار هکتوکورن (Hectocorn) نامیده می‌شوند. شرکت‌های بزرگی مانند گوگل، فیسبوک، مایکروسافت و اوراکل در این گروه قرار می‌گیرند.
اصطلاح منحصربه‌فردی نیز برای توصیف استارتاپ‌های کانادایی با ارزش بیش از 1 میلیارد دلار وجود دارد. به این شرکت‌ها اصطلاحا ناروال (Narwhal) گفته می‌شود. Hootsuite و Wattpad دو نمونه از استارتاپ‌های ناروال هستند.
دو اصطلاح با رواج کمتر نیز برای دسته‌بندی استارتاپ‌ها از نظر میزان ارزش وجود دارد. مینی‌کورن (Minicorn) به استارتاپ‌های با ارزش بیش از 1 میلیون دلار گفته می‌شود. همچنین اصطلاح سونیکورن (Soonicorn) به استارتاپ‌هایی گفته می‌شود که استعداد بالایی برای رسیدن به مرحله یونیکورن در مدت‌زمانی کوتاه دارند.
در پایان باید گفت اصطلاح یونیکورن از یک موجود افسانه‌ای تا یک ویژگی شاخص در بحث استارتاپ‌ها، مسیری طولانی را طی کرده است. امروزه شرکت‌های زیادی در جهان وجود دارند؛ که فعالان این حوزه، یونیکورن بودن آنها را به عنوان یک ویژگی به رسمیت می‌شناسند.