جذب سرمایه کلید موفقیت یک استارتاپ است. این در حالی است که تعداد کمی از بنیان‌گذاران در موضوع تامین و جذب سرمایه مورد نیاز استارتاپ خود تخصص کافی دارند. همچنین افزایش سرمایه موضوع مهمی در ایجاد یک کسب‌وکار موفق است. در واقع داشتن سرمایه کافی می‌تواند موجب موفقیت یک محصول جدید یا گسترش نفوذ محصول در بازاری جدید باشد.
این وظیفه مهم معمولا به عهده بنیان‌گذار است. البته این نکته را فراموش نکنید که عموما ابهام و پیچیدگی زیادی در مسیر تامین و جذب سرمایه وجود دارد. اما مزایایی که افزایش سرمایه برای یک کسب‌وکار کوچک دارد بسیار بیشتر و ارزشمندتر است.
از سویی فقط تعداد کمی از کارآفرینان در زمینه جمع‌آوری سرمایه و افزایش آن متخصص هستند. شاید به نظر شما کلمه تخصص کمی اغراق‌آمیز باشد؛ اما در دنیای امروز، کسب‌وکارهایی موفق هستند که در تمام زمینه‌ها مهارت کافی داشته باشند. آلخاندرو کرمدس، کارآفرین، مشاور تامین مالی و نویسنده کتاب هنر جذب سرمایه برای استارتاپها می‌گوید:
با استفاده از یک چارچوب مناسب، تمام مراحل تامین و جذب سرمایه برای استارتاپها می‌تواند بسیار سریع‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر باشد.
حال سوال اصلی این است که با درک اهمیت این موضوع، چه روش‌هایی برای تامین و جذب و سرمایه وجود دارد و بنیان‌گذاران از چه مسیرهایی می‌توانند اقدام به افزایش سرمایه کسب‌وکار خود کنند؟
10 روش متداول برای تامین و جذب سرمایه
هر استارتاپ یا مدل دیگری از یک کسب‌وکار نوپا، برای شروع کار به سرمایه نیاز دارد. منظور از سرمایه، بودجه‌ای است که به بنیان‌گذار کسب‌وکار نوپا کمک می‌کند تا به اهدافی مانند تولید نرم‌افزار، تجاری‌سازی محصول یا خدمت، توسعه وب‌سایت، تشکیل تیم، تجهیز دفتر کار و هرگونه سرمایه‌گذاری مورد نیاز در مراحل اولیه دست یابد. روش‌های تأمین مالی بسیاری وجود دارد که می‌توانید از آنها برای به دست آوردن منابع اقتصادی کافی استفاده کنید. در ادامه متداول‌ترین روش‌های جذب سرمایه معرفی شده‌اند.
تامین مالی از طریق خانواده و دوستان
برای موفقیت در مسیر راه‌اندازی کسب‌وکار، باید اطمینان حاصل کنید که بودجه کافی برای شروع کار را دارید. می‌توانید این بودجه را طریق خانواده و یا دوستان تامین کنید. روش استفاده از پس‌انداز شخصی یا بودجه دوستان و خانواده به عنوان بوت استرپینگ (Bootstrapping) یا خود تأمین مالی شناخته می‌شود.
مهم‌ترین مزیت این روش جذب سرمایه در مقایسه با دریافت وام یا سایر منابع خارجی، انعطاف‌پذیری بیشتر است.
قابلیت دسترسی ساده‌تر نسبت به سایر روش‌ها، کاهش موانع بوروکراتیک و نرخ بهره کم از جمله مزایای این روش جذب سرمایه است. در مقابل روش بوت استرپینگ اصلا مناسب کسب‌وکارهای بزرگ نیست.
جمع‌سپاری (Crowdfunding)
فن‌آوری‌های مدرن امکان حل مشکلات در یک بستر اجتماعی تعاملی را فراهم کرده‌اند. یکی از این بسترها پلتفرم Crowdfunding یا همان جمع‌سپاری است. این روش برای بنیان‌گذارانی مناسب است که قصد دارند ایده تجاری خود را در معرض دید مجموعه‌ای از سرمایه‌گذاران قرار داده و با دریافت حمایت از آنها، به ایده خود جامه عمل بپوشانند.
در این روش جذب سرمایه، ایده‌پردازان در یک بستر سرمایه‌گذاری جمعی به فعالیت تجاری می‌پردازند و مدل کسب‌وکار خود را به اشتراک می‌گذارند. این بستر موجب رشد استارتاپ‌های نوپا می‌شود. بعد از پذیرش ایده، سرمایه‌گذاران متعهد می‌شوند که به صورت عمومی از مدل کسب‌وکار ارائه شده حمایت کنند و به آن بودجه اختصاص دهند.
استفاده از سیستم جمع‌سپاری این امکان را برای کسب‌وکارها فراهم می‌کند تا کمی در معرض دید قرار گرفته و بخشی از روند بازاریابی خود را طی کنند. علاوه بر این به‌طور هم‌زمان تامین مالی نیز می‌شوند. جمع‌سپاری پیچیدگی‌های مربوط به معرفی کسب‌وکار به یک سرمایه‌گذار یا کارگزار خاص را از بین می‌برد. از طرفی هم‌زمان با پیشرفت کار، پتانسیل جذب سرمایه خطرپذیر را در کسب‌وکارها ایجاد می‌کند.
در مقابل اگر شخص دیگری همان ایده شما را مطرح کند؛ جذب سرمایه از طریق جمع‌سپاری دشوارتر می‌شود. چرا که ذاتا در این سیستم رقابت سنگینی برای دیده شدن بین کسب‌وکارها وجود دارد. در نهایت اینکه احتمال دیده نشدن طرح تجاری شما در این روش نیز وجود دارد.
فرشتگان سرمایه‌گذار (Angel investor)
فرشتگان سرمایه‌گذار افرادی با سرمایه عظیم بوده که مایل به سرمایه‌گذاری روی ایده‌های تجاری برتر هستند. این سرمایه‌گذاران گاهی در قالب گروه‌هایی گرد هم جمع می‌شوند تا پیشنهادهای تجاری را دقیق‌تر بررسی کنند.
این دسته از سرمایه‌گذاران در دید عموم مانند سرمایه‌گذاران خطرپذیر (Venture capitals) هستند؛ اما یک اختلاف جزئی بین آنها وجود دارد. سرمایه‌گذاران خطرپذیر گروهی از شرکت‌های بزرگ هستند؛ در حالی که فرشتگان سرمایه‌گذار معمولا به صورت انفرادی فعالیت داشته و اغلب در مراحل اولیه روی استارتاپها سرمایه‌گذاری می‌کنند. بنابراین این روش تامین مالی نسبت به جذب سرمایه از طریق سرمایه‌گذاران خطرپذیر شخصی‌تر است. علاوه بر این فرشتگان سرمایه‌گذار منابع کمتری را نسبت به شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در اختیار دارند.
فرشتگان سرمایه‌گذار در کنار تامین سرمایه برای استارتاپها، خدمات مشاوره نیز ارائه می‌دهند. این گروه مایل به پذیرش ریسک ایده‌های تجاری نو هستند. چرا که معمولا پشت این انتخاب آنها پیش‌بینی بازگشت سنگین سرمایه وجود دارد.
سرمایه‌گذاران خطرپذیر (Venture capitals)
صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر توسط متخصصانی اداره می‌شوند که در جستجوی شرکت‌هایی با چشم‌انداز عالی هستند. این صندوق‌ها معمولا مایل هستند که در یک کسب‌وکار به صورت مستقل سرمایه‌گذاری کنند و مشتری سهام نیستند.
سرمایه‌گذاران خطرپذیر به طور موثری پیشرفت شرکتی را که روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند نظارت می‌کنند. به این ترتیب می‌توانند از پایداری و رشد سرمایه‌گذاری خود اطمینان حاصل کنند. این صندوق‌ها به دلیل تخصصی که در خدمات مشاوره دارند؛ می‌توانند کسب‌وکارها را بهتر و موثرتر در فضای بازار حفظ کنند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری غالبا تا زمانی که سرمایه و سود خود را از کسب‌وکار شما خارج نکنند به شما وفادار می‌مانند. این دوره می‌تواند شامل یک بازه زمانی 3 تا 5 ساله باشد. از طرفی بخش عمده‌ای از کنترل شرکت، از طریق این روش جذب سرمایه از دسترس بنیان‌گذار خارج می‌شود. در واقع در این پروسه بخش عمده‌ای از قدرت کنترل کسب‌وکار به سرمایه‌گذاران خطرپذیر واگذار می‌شود. سرمایه‌گذاران خطرپذیر معمولا به دنبال شرکت‌های بزرگ، دارای ثبات نسبی و نیروی کار فعال هستند. این مسئله می‌تواند مانعی برای جذب سرمایه توسط استارتاپ‌هایی باشد که از ثبات کافی برخوردار نیستند.
انکوباتورها (Incubators) و اکسلریتورها (Accelerators)
یکی از روش‌های جذب سرمایه توسط استارتاپها، مراجعه به انکوباتورها یا همان مراکز رشد و اکسلریتورها یا همان شتاب‌دهنده‌هاست. برخی از این مراکز سرمایه‌گذاری در بسیاری از کشورهای جهان دارای شعبات متعدد هستند. انکوباتورها اساسا باعث رونق کسب‌وکار می‌شوند؛ در حالی که اصول کار شتاب‌دهنده‌ها، تسریع روند رشد استارتاپها است.
در این روش تامین سرمایه، صاحبان مشاغل از سرمایه‌گذاران خود مشاوره می‌گیرند و می‌توانند با سایر استارتاپها ارتباط برقرار کرده و در یک محیط تعاملی رشد کنند. در مقابل در طول عمر دوره‌هایی که توسط این مراکز تعریف می‌شوند و معمولا بین 4 تا 8 ماه است اگر تعهد کافی وجود نداشته باشد ممکن است روند رشد نزولی شود.
شرکت در مسابقات
یکی از روش‌های جالب برای جذب سرمایه، شرکت در مسابقات بین‌المللی مخصوص کارآفرینان است. در این روش کارآفرین با معرفی کسب‌وکار خود در یک مسابقه شرکت کرده و در صورت برنده شدن، بودجه‌ای را تحت عنوان جایزه دریافت می‌کند. در این مسابقات اگر به دنبال جلب اعتماد سرمایه‌گذار هستید؛ باید یک طرح تجاری جامع و دقیق داشته باشید.
نکته جالب اینجاست که در طول مسابقه، پوشش رسانه‌ای به استارتاپ شما اختصاص پیدا می‌کند. بنابراین تا حدودی به تبلیغات مورد نیاز برای شروع کار نیز دسترسی پیدا می‌کند. از طرفی شکست در این مسابقه می‌تواند روی روحیه اعضای تیم تاثیر منفی بگذارد.
دریافت وام
بیشتر موسسات مالی و اعتباری و بانک‌های معتبر جهان، در ازای ارائه یک طرح تجاری جامع، حاضر به پرداخت وام به کارآفرینان هستند. البته این روش در همه جا کاربرد ندارد. مثلا در ایران روال مشخصی برای دریافت وام بانکی توسط استارتاپها وجود ندارد. اما کسب اطلاع از این روش تامین سرمایه ممکن است برای شما مفید باشد.
برای دریافت این پشتوانه مالی، برنامه ارائه شده باید دارای ساختار مناسبی بوده و از نظر عملکردی و پیش‌بینی‌ها به بلوغ کامل رسیده باشد. این وام‌ها به دو دسته وام سرمایه در گردش و وام‌های سرمایه‌گذاری تقسیم می‌شوند. وام سرمایه در گردش برای عبور از یک چرخه کامل درآمدزایی طراحی شده است. در حالی که وام سرمایه‌گذاری شامل ارائه طرح تجاری و اطلاعات مختصری برای ارزیابی است؛ و هم زمان با ارائه گزارش پیشرفت پروژه پرداخت می‌شود.
در این روش جذب سرمایه، سرمایه‌گذاران بیشتر در دسترس هستند؛ و سرمایه ارائه شده می‌تواند روند تولید درآمد را تسریع کند. از جهتی ریسک بالای از دست دادن وثیقه که معمولا در ازای پرداخت وام از سوی بانک دریافت می‌شود؛ احتمالا تنها نقطه ضعف این روش است.
برنامه‌های دولتی
برخی از دولت‌ها برای جذب کارآفرینان برتر، برنامه‌های حمایتی مختلفی را طراحی کرده‌اند. شما به عنوان کارآفرین، طرح تجاری خود را در قالب این برنامه‌ها به دولت ارائه کرده و در صورت تایید صلاحیت توسط یک کمیته فنی، کمک هزینه دریافت می‌کنید. این طرح‌ها به دلیل اینکه توسط دولت طراحی می‌شوند؛ معمولا بودجه قابل توجهی دارند. اما روند بررسی، تصویب و در نهایت تامین وجه ممکن است به دلیل بروکراسی‌های اداری، زمان زیادی بگیرد.
سایر روش‌های جذب سرمایه برای استارتاپها
کارت‌های اعتباری
کارت‌های اعتباری تجاری که در برخی کشورهای جهان استفاده از آنها رواج دارد نیز یک روش سریع تامین مالی هستند. کسب‌وکارهای جدیدی که برای شروع کار باید هزینه‌های سنگینی را متحمل شوند می‌توانند از کارت‌های اعتباری استفاده کنند.
این روش نیز در ایران کاربرد ندارد. کارت‌های اعتباری در ایران هنوز در ابتدای راه هستند؛ و معمولا توانایی پوشش هزینه‌های احتمالی یک استارتاپ را ندارد.
تامین مالی خرد (Microfinance)
تامین مالی خرد یا همان میکروفاینانس برای کسب‌وکارهایی مناسب است که به بودجه کم نیاز دارند. در برخی کشورها شرکت‌های مالی غیربانکی (NBFC) به افرادی که متقاضی وام هستند؛ بدون لحاظ کردن قوانین مرسوم و سختگیرانه بانک‌ها وام می‌دهند.
عرضه اولیه (IPO)
عرضه اولیه به معنی فروش سهام یک شرکت خصوصی به عموم افراد و تبدیل شدن به سهامی عام است. این روش معمولا برای شرکت‌هایی مناسب است که در دوره رشد، از طریق سایر منابع تامین مالی شده‌اند و اقدام به جذب سهامداران خاص کرده‌اند. سهامدارانی که قصد خروج از شرکت را دارند می‌توانند با عرضه سهام خود در بورس، سرمایه و سود خود را خارج کنند.
استفاده از هرکدام از روش‌های جذب سرمایه که به آنها پرداخت شد می‌تواند شانس زنده ماندن یک کسب‌وکار نوپا را افزایش دهد. اما اینکه کدام روش برای استارتاپ فعلی شما مناسب است؛ بحث مفصل دیگری است. اما یک قانون کلی وجود دارد که می‌گوید بهترین روش جذب سرمایه برای کسب‌وکارهای نوپا بوت استرپینگ است. با این وجود یک کسب‌وکار پویا برای بقا در بازار کنونی باید بتواند از منابع مختلف اقدام به تامین بودجه کند. ضمن اینکه برای داشتن انعطاف‌پذیری مطلوب، اجتناب از وابستگی بیش از حد به یک منبع مالی بسیار مهم است.