سرمایه‌گذاران خطرپذیر (Venture Capitalist) که به اختصار به آنها VC نیز گفته می‌شود؛ سرمایه‌گذاران خصوصی هستند که در ازای دریافت بخشی از سهام، سرمایه مورد نیاز شرکت‌های نوپای دارای پتانسیل بالا را تامین می‌کنند. این روند می‌تواند شامل حمایت از شرکت‌های کوچکی باشد که تمایل به گسترش بازار خود دارند اما به بازارهای سهام دسترسی ندارند. سرمایه‌گذاران خطرپذیر تمایل زیادی به سرمایه‌گذاری روی چنین کسب‌وکارهایی دارند؛ چراکه در صورت موفقیت آنها، بازده سرمایه بسیار بالایی در انتظار سرمایه‌گذار است. البته در کنار این بازده عالی، به دلیل عدم اطمینان نسبت به شرکت‌های جدید و اثبات نشده، ریسک شکست نیز بالاست.
نحوه کار سرمایه‌گذاران خطرپذیر
سرمایه‌گذاران خطرپذیر معمولا به شکل مشارکت محدود (LP) و به صورت صندوقی متشکل از چند سرمایه‌گذار، روی استارتاپ‌های نوآورانه که پتانسیل زیادی دارند سرمایه‌گذاری می‌کنند. اکثر این صندوق‌ها دارای کمیته‌ای است که وظیفه تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری بر روی یک کسب‌وکار خاص را بر عهده دارد. روند انجام کار، پس از شناسایی شرکت‌های نوظهور رو به رشد، به شکل جذب سرمایه برای تأمین بودجه این شرکت‌ها در ازای دریافت مقدار قابل توجهی از سهام شرکت ادامه پیدا می‌کند.
برخلاف آنچه که در افکار عمومی وجود دارد؛ سرمایه‌گذاران خطرپذیر به دنبال تامین بودجه برای استارتاپ‌ها نیستند. بلکه هدف آنها شرکت‌هایی است که قصد تبدیل ایده به کسب‌وکار واقعی را دارند. با در نظر گرفتن این هدف، صندوق‌های VC سهم این شرکت‌ها را خریداری کرده؛ آنها را رشد و پروش می‌دهند و بیش از هر چیز به نرخ بازگشت سرمایه (ROI) فکر می‌کنند.
در حقیقت سرمایه‌گذاران خطرپذیر به دنبال یک تیم مدیریتی قدرتمند، یک بازار بالقوه و یک محصول یا خدمات منحصربه‌فرد هستند که دارای مزیت رقابتی است. ضمن اینکه این گروه‌ها بیشتر روی صنایعی سرمایه‌گذاری می‌کنند که با آنها آشنا هستند. به این ترتیب می‌توانند درصد بالایی از مالکیت شرکتی نوپا را در اختیار داشته باشند که در زمینه فعالیت آنها تخصص داشته و قادرند جهت حرکتی آنها را تغییر دهند.
ساختار صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر
افراد ثروتمند، شرکت‌های بیمه، صندوق‌های بازنشستگی، بنیادها و صندوق‌های بازنشستگی شرکتی معمولا اعضای این صندوق‌ها را تشکیل می‌دهند. آنها سرمایه خود را در قالب صندوق، در اختیار شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر قرار می‌دهند. همه شرکا دارای بخشی از مالکیت صندوق هستند؛ اما این شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر است که محل سرمایه‌گذاری صندوق را تعیین و نحوه سرمایه‌گذاری را مدیریت و کنترل می‌کند. این سرمایه معمولا به سمت مشاغل و کسب‌وکارهایی که از نظر بسیاری از بانک‌ها و بازارهای سرمایه خطرناک هستند سرازیر می‌شود.
پرداخت به مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر به صورت حق‌الزحمه مدیریت و سود حاصل شده انجام می‌شود. بسته به نوع شرکت، تقریبا 20 درصد از سود به شرکت مدیریت‌کننده صندوق پرداخت می‌شود. این در حالی است که مابقی سود بین شرکای محدودی که در صندوق سرمایه‌گذاری شریک هستند تقسیم می‌شود.
روند همکاری با سرمایه‌گذاران خطرپذیر
اولین قدم برای کسب‌وکارهایی که به دنبال همکاری با سرمایه‌گذاران خطرپذیر هستند این است که یک طرح تجاری دقیق و کامل ارائه دهند. در صورتی که حوزه فعالیت کسب‌وکار مورد نظر با حوزه تخصصی صندوق هم‌خوانی داشته باشد؛ کمیته تحقیق وارد عمل شده و مدل کسب‌وکار شرکت، محصولات، نحوه کار و تیم مدیریت و سابقه عملیاتی شرکت را به دقت بررسی می‌کند.
از آنجا که سرمایه‌گذاران خطرپذیر تمایل دارند که از تعداد کمی شرکت در ازای پرداخت وجه بیشتر حمایت کنند؛ تحقیقات اولیه برای جلب رضایت این کمیته بسیار مهم است. بسیاری از متخصصانی که در این کمیته‌ها فعالیت می‌کنند؛ سابقه مشارکت با کسب‌وکارهای مشابه را دارند و اغلب تحلیل‌گر تحقیقات بازار هستند. برخی از آنها نیز کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی هستند. این متخصصان روی یک صنعت خاص تمرکز می‌کنند. به عنوان مثال صندوقی که در زمینه مراقبت‌های بهداشتی فعالیت دارد؛ کمیته‌ای متشکل از افرادی دارد که سابقه تحلیل و فعالیت در این بازار را دارند. به همین دلیل است که مرحله تحقیقات اولیه برای جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران خطرپذیر بسیار اهمیت دارد.
پس از اتمام این بررسی‌ها، شرکت یا سرمایه‌گذار متعهد می‌شود که سرمایه خود را در ازای دریافت بخشی از سهام، در اختیار شرکت نوپا قرار دهد. این وجوه ممکن است به یک باره تامین شود؛ یا به صورت دوره‌ای به شرکت تزریق گردد. نکته جالب در مورد سرمایه‌گذاران خطرپذیر این است که این سرمایه‌گذاران پس از مدتی که معمولا بین 4 تا 6 سال پس از سرمایه‌گذاری اولیه است؛ از طریق ادغام یا عرضه اولیه سهام (IPO) از شرکت خارج می‌شوند.
تفاوت سرمایه‌گذاران خطرپذیر با فرشتگان سرمایه‌گذار (Angel investors)
هر دو این سرمایه‌گذاران افراد و شرکت‌هایی هستند که با هدف کسب سود سریع، سرمایه خود را در اختیار شرکت‌های نوپا قرار می‌دهند. اما چند تفاوت جزئی در نحوه کار، زمان سرمایه‌گذاری و… بین این دو نوع سرمایه‌گذار وجود دارد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.
محل تامین سرمایه
یکی از تفاوت‌های اصلی بین سرمایه‌گذاران خطرپذیر و فرشتگان سرمایه‌گذار وجوهی است که آنها برای سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند. سرمایه‌گذار خطرپذیر به شخص یا بنگاه اقتصادی گفته می‌شود که روی شرکت‌های کوچک سرمایه‌گذاری می‌کند و معمولا از وجوه جمع شده از شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های بزرگ و صندوق‌های بازنشستگی برای این کار استفاده می‌نماید. معمولا شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر از وجوه خود برای سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها استفاده نمی‌کنند. این در حالی است که فرشته سرمایه‌گذار یک سرمایه‌گذار معتبر است که از پول خود برای سرمایه‌گذاری روی مشاغل کوچک استفاده می‌کند.
زمان سرمایه‌گذاری
فرشتگان سرمایه‌گذار و سرمایه‌گذاران خطرپذیر در زمان‌های مختلفی از عمر استارتاپ وارد شرکت می‌شوند. سرمایه‌گذاران خطرپذیر بیشتر مایل هستند روی مشاغلی سرمایه‌گذاری کنند که قبلا فعالیت داشته و بخشی از روند رشد خود را طی کرده‌اند. به این ترتیب ریسک از دست دادن سرمایه خود را کاهش می‌دهند. این در حالی است که فرشتگان سرمایه‌گذار ریسک بیشتری را می‌پذیرند روی شرکت‌های نوپایی که هنوز شکل نگرفته‌اند نیز سرمایه‌گذاری می‌کنند. حتی اگر این شرکت هنوز خود را ثابت نکرده باشد.
مبلغ سرمایه‌گذاری
مبلغی که این سرمایه‌گذاران برای مشارکت هزینه می‌کنند نیز با یک‌دیگر متفاوت است. به این ترتیب که سرمایه‌گذاران خطرپذیر مبلغ بیشتری نسبت به فرشتگان سرمایه‌گذار، روی شرکت مورد نظر سرمایه‌گذاری می‌کنند. طبق اعلام‌های رسمی، متوسط معامله سرمایه‌گذاران خطرپذیر 11.7 میلیون دلار است. این در حالی است که متوسط سرمایه‌گذاری فرشتگان سرمایه‌گذار 330،000 دلار می‌باشد.
انتظار بازگشت سرمایه
بازدهی سرمایه سرمایه‌گذاران خطرپذیر و فرشتگان سرمایه‌گذار نیز متفاوت است. به طور کلی سرمایه‌گذاران خطرپذیر انتظار بازگشت سرمایه بالاتری دارند. انتظار بازگشت سرمایه برای این نوع سرمایه‌گذاران بین 25 تا 35 درصد است؛ در حالی که این عدد برای فرشتگان سرمایه‌گذار بین 20 تا 25 درصد برآورد شده است.