یکی از مهمترین چالشهایی که بنیانگذاران استارتاپها با آن روبرو هستند؛ این است که جذب و افزایش سرمایه، اغلب بیش از آنچه که انتظار دارند زمان میبرد. اگرچه به نظر اکثر کارآفرینان، کسبوکارشان بسیار منحصربهفرد و سودآور است؛ اما متقاعد کردن سایر افراد برای سرمایهگذاری در یک کسبوکار نوپا کار سادهای نیست. در این مقاله به بررسی دورههای سرمایهگذاری در استارتاپها در کشورهای توسعهیافته، نحوه عملکرد سرمایهگذاران در هر مرحله و آنچه که این مراحل را از هم متمایز میکند پرداختهایم.
البته این مسیر و جدول زمانی تامین اعتبار در هر استارتاپی تا حدودی متفاوت است. بسیاری از استارتاپها ماهها یا حتی سالها در جستجوی سرمایهگذار هستند. این در حالی است که برخی دیگر (به ویژه استارتاپهایی دارای ایدههای کاملا انقلابی یا تحت مالکیت افرادی با موفقیت اثبات شده) ممکن است مسیر کوتاهتری را برای تامین سرمایه طی کنند.
همچنین اعداد مرتبط با سرمایهگذاری و ارزشگذاری ارائه شده در این مقاله، منطبق بر استارتاپهای فعال در بازارهای جهانی است. طبیعتا این اعداد در اکوسیستمهای استارتاپی کوچکی مانند ایران، بسیار متفاوت و نازلتر است.
مراحل جذب سرمایه برای استارتاپها
جذب سرمایه در مرحله پیشبذری (Pre-Seed Funding)
جذب سرمایه در مرحله پیشبذری اولین مرحله تامین بودجه برای استارتاپهاست. این سرمایهگذاری به قدری زود انجام میشود که بسیاری از افراد آن را جزء چرخه تامین بودجه قلمداد نمیکنند. در این مرحله بیشتر بنیانگذاران به تنهایی یا با یک تیم کوچک کار میکنند؛ و در حال ساخت نمونه اولیه محصول یا اثبات مفهوم هستند. پول تزریق شده در این مرحله معمولا توسط خود بنیانگذاران یا خانوادهها و دوستان آنها تامین میشود.
جذب سرمایه در مرحله بذری (Seed Funding)
اولین بودجهای که بسیاری از بنگاههای اقتصادی جذب میکنند سرمایه مرحله بذری است. البته برخی از شرکتهای نوپا ممکن است برای اینکه بتوانند به مرحله بذری برسند، بودجهای در مرحله پیشبذری دریافت کنند. این سرمایه برای راهاندازی یک ایده از اولین قدمها مانند توسعه محصول یا تحقیقات بازار استفاده میشود.
خانواده و دوستان، فرشتگان سرمایهگذار (Angel investor)، انکوباتورها (Startup incubator) و صندوقهای سرمایهگذاری خطرپذیر (Venture capital) که روی استارتاپهای فعال در مرحله اولیه تمرکز دارند؛ این سرمایه را تامین میکنند. فرشتگان سرمایهگذار شاید رایجترین نوع سرمایهگذارانی باشند که در این مرحله وارد یک کسبوکار نوپا میشوند. بودجه مرحله بذری در کشورهای توسعه یافته معمولا بین 500 هزار تا 2 میلیون دلار است؛ که معمولا از چند منبع سرمایهگذاری جذب میشود. همچنین بسته به پتانسیل ایده و زمینه فعالیت شرکت ممکن است این مبلغ بیشتر یا کمتر از این مقدار نیز باشد.
جذب سرمایه در سری A
هنگامی که یک کسبوکار نوپا از نظر شاخصهای اصلی عملکردی مانند تعداد کاربران و ارقام ثابت درآمدی از مرحله بذری عبور کند؛ وارد استارتاپهای سری A میشود. در این سری ممکن است فرصتهایی برای مقیاسپذیری محصول در بازارهای مختلف فراهم شود. در این دورههای سرمایهگذاری داشتن برنامهای برای توسعه یک مدل تجاری با سود طولانیمدت، بسیار مهم است.
بودجه سری A معمولا از طریق شرکتهای سرمایهگذاری خطرپذیر تأمین میشود. البته برخی از فرشتگان سرمایهگذار نیز در این مرحله سرمایهگذاریهای خوبی انجام میدهند. برای تامین مالی استارتاپهای سری A، سرمایهگذاران فقط به دنبال ایدههای عالی نیستند؛ بلکه آنها به دنبال شرکتهای دارای ایده های عالی و همچنین استراتژی قوی برای تبدیل آن ایده به یک تجارت موفق و پولساز در آینده هستند. شرکتهایی که موفق به جذب سرمایه این مرحله میشوند؛ معمولا تا 23 میلیون دلار ارزشگذاری خواهند شد. همچنین میانگین جذب سرمایه در این مرحله در سال 2020، 2 تا 15 میلیون دلار بوده است.
جذب سرمایه در سری B
استارتاپی که به سری B برسد یعنی محصول اولیه خود را تولید کرده و نیاز به گسترش بازار دارد. سرمایهگذاران در این مرحله در گسترش دسترسی به بازار به استارتاپها کمک میکنند. توسعهای که بعد از این مرحله رخ میدهد نهتنها شامل جذب بیشتر مشتری است؛ بلکه به معنی بهبود خدمات نیز توصیف میشود. شرکتهایی که دورههای سرمایهگذاری سری A را طی کردهاند و در حال حاضر پایگاههای قابل توجهی از کاربران را ایجاد نموده و به سرمایهگذاران ثابت کردهاند که برای موفقیت در مقیاس وسیعتر آماده هستند؛ لایق دریافت بودجه سری B میباشند. در واقع سرمایه ارائه شده در سری B برای رشد این شرکتها استفاده میشود؛ تا بتوانند این سطح از تقاضا را برآورده کنند. علاوه بر این برای این مرحله، استارتاپها نیازمند استخدام افراد متخصص هستند؛ که بتوانند در طیف وسیعی از مسئولیتها نقش داشته باشند.
کسبوکارهای نوپایی که موفق به متقاعد کردن سرمایهگذاران میشوند؛ میتوانند در این مرحله بهطور میانگین 33 میلیون دلار سرمایه جذب کنند. همچنین ارزش این شرکتها بهطور میانگین 58 میلیون دلار است.
صندوقهای سرمایهگذاری خطرپذیر عمده سرمایهگذارانی هستند که در این مرحله وارد کسبوکارهای نوپا میشوند. البته شرکتها در این مرحله ممکن است نظر شرکتهای سرمایهگذاری خطر پذیری که در استارتاپهای مرحله آخر سرمایهگذاری میکنند را نیز جلب کنند.
جذب سرمایه در سری C
شرکتهایی که به این مرحله از جذب سرمایه برای استارتاپها رسیدهاند معمولا شرکتهای موفقی هستند که هدف اصلیشان تولید محصول جدید، گسترش بازار، ورود به بازارهای بینالمللی و حتی خرید شرکتهای دیگر است. معمولا شرکتهای سری C به دنبال این هستند که محصول خود را به بازار بینالمللی برسانند. افزایش ارزشگذاری قبل از عرضه اولیه سهام (IPO) نیز از دیگر اهداف این شرکتها برای ورود به دورههای سرمایهگذاری جدید است. این مرحله معمولا آخرین مرحلهای است که استارتاپها سرمایه جذب میکنند. اما گاها ممکن است شرکتهایی برای تامین مالی وارد سری D و E هم شوند. با این وجود شرکتهایی که در سری C قرار دارند معمولا در حال آمادهسازی خود برای عرضه اولیه سهام در بازارهای عمومی هستند.
ارزش شرکتهایی که در این مرحله موفق به جذب سرمایه میشود چیزی حدود 100 تا 120 میلیون دلار است. ارزیابی در این مرحله بر اساس انتظارات نیست؛ بلکه بر اساس دادههای واقعی این کار انجام میشود. اینکه شرکت چند مشتری دارد؟ درآمد آن چقدر است؟ رشد فعلی و مورد انتظارش چقدر است؟ و… از جمله عوامل تاثیرگذار بر روی این ارزشگذاری هستند.
صندوقهای سرمایهگذاری خطرپذیر شرکای اصلی شرکتهای سری C هستند. البته شرکتهای خصوصی و بانکها نیز ممکن است در قالب این صندوقها در این مرحله روی استارتاپها سرمایهگذاری کنند. سرمایهگذاران قبلی نیز ممکن است سرمایه بیشتری را در مرحله C وارد شرکت کنند.
با کاهش ریسک کسبوکار، سرمایه گذارانی مانند صندوقهای پوشش ریسک (Hedge Fund)، بانکهای سرمایهگذار، شرکتهای خصوصی و گروههای بزرگ بازار ثانویه نیز ممکن است در این مرحله وارد شوند. دلیل این رویکرد این است که شرکت قبلا ثابت کرده یک مدل تجاری موفق دارد. این سرمایهگذاران جدید معمولا مبالغ قابل توجهی را روی شرکتهایی که از قبل رونق داشتهاند سرمایهگذاری میکنند.
جذب سرمایه در سری D
جذب سرمایه در این مرحله کمی پیچیدهتر است. چرا که بیشتر شرکتها بعد از دریافت بودجه مرحله C وارد فاز عرضه اولیه سهام خود میشوند. اما برخی از شرکتها به دلایل زیر وارد مرحله D نیز میشوند:
- یافتن فرصتی جدید برای توسعه قبل از IPO (بیشتر شرکتها این کار را در این مرحله انجام میدهند تا ارزش خود را قبل از عمومی شدن افزایش دهند. برخی از شرکتها هم مایل هستند که مدت زمان بیشتری از آنچه معمول بوده، به شکل سهامی خاص باقی بمانند.)
- برآوردن نشدن انتظارات بعد از دریافت بودجه سری C
در این دورههای سرمایهگذاری اغلب صندوقهای سرمایهگذاری خطرپذیر مشارکت داشته و میزان وجوه جمع شده و ارزیابی ارزش شرکتها متفاوت است. این عدم اطمینان به این دلیل است که تعداد کمی از استارتاپها به این مرحله میرسند.
جذب سرمایه در سری E
فقط تعداد کمی از استارتاپهای سری D وارد فاز E میشوند و سرمایه این سری را دریافت میکنند. این شرکتها معمولا به دلیل تمایل زیاد به سهامی خاص باقی ماندن، برآورده نکردن انتظارات و یا نیاز به کمکهای مالی بیشتر، وارد این مرحله از جذب سرمایه برای استارتاپها میشوند.
درک تمایز بین این دورهای جذب سرمایه به شما کمک میکند تا بتوانید چشمانداز کسبوکار خود را بهتر ترسیم کنید. برای هر دوره، سرمایهگذاران به پروفایل شرکت و عوامل مختلفی مانند ریسک و سطح بلوغ آن کسبوکار نگاه میکنند. با این وجود هدف کلی سرمایهگذاران مرحله بذری و سرمایهگذاران سری A ، B و C، بلوغ ایدهها و به نتیجه رسیدن آنها است.
