فین‌تک (Fintech) به کسب‌وکارهایی گفته می‌شود که با استفاده از تکنولوژی به ارائه راهکارها و سرویس‌های مالی به دیگر شرکت‌ها و یا مصرف‌کنندگان نهایی در جهت خلق محصولات جدید و یا اتوماتیک‌سازی و یا بهبود فرآیندها می‌پردازند. همچنین فین‌تک ترکیب دو کلمه مالی (Finance) و تکنولوژی (Technology) است. به عبارت دیگر فین تک به سرویس‌هایی گفته می‌شود که خدمات مالی نوآورانه را بر بستر فناوری به مشاغل یا مصرف‌کنندگان نهایی ارائه می‌کنند.
هنگامی که کرایه تاکسی خود را از طریق یک کیوآر کد (QR code) پرداخت می‌کنید؛ یا زمانی که از یک سرویس مدیریت امور مالی شخصی استفاده می‌کنید؛ فین تک در کنار شماست. فین تک در فناوری‌های زیادی مورد استفاده قرار گرفته است؛ از روش‌های پرداخت آنلاین تا ارزهای دیجیتال، همگی از این جمله هستند.
در اغلب موارد کاربران تلفن‌های هوشمند، حتی بدون آنکه متوجه شوند؛ از خدمات مرتبط با فین تک استفاده می‌کنند. شاخص جهانی ارنست و یانگ برای پذیرش فین تک (Ernst and Young’s Global FinTech Adoption Index) در سال 2019 میزان پذیرش آن را بیش از 64 درصد ذکر کرده است؛ در حالی که این رقم در سال 2015، 16 درصد بوده است. بر اساس این گزارش از هر چهار مصرف‌کننده، سه نفر طی سال گذشته از راه حل‌های انتقال پول و پرداخت استفاده کرده‌اند.
فین تک این فرصت را فراهم کرده است تا استارتاپ‌ها با ارائه سرویس‌های مالی در این بستر، خدمات بهتری را به مشاغل و افراد، ارائه داده و به عنوان رقیبی برای پلتفرم‌های مالی بزرگ شناخته شوند. با این وجود و به دلیل گستردگی کاربرد این مفهوم در دستگاه‌ها، پلتفرم‌ها و سرویس‌های گوناگون، توضیح آن می‌تواند کمی مبهم باشد. اگر هنوز می‌خواهید اطلاعات بیشتری درباره این مفهوم به دست آورید؛ مطالعه ادامه این نوشته را از دست ندهید.
فین تک چیست؟
به‌طور کلی فین تک، کسب‌وکاری را توصیف می‌کند که از اینترنت، دستگاه تلفن همراه، فناوری نرم‌افزار و خدمات رایانش ابری (Cloud Computing) برای اتصال به سرویس‌های مالی و ارائه خدمات در این بستر استفاده می‌کند.
در گذشته این مفهوم به فناوری مورد استفاده در سیستمهای سنتی بانک‌ها، موسسات مالی و بیمه‌ها اشاره داشت. فناوری‌هایی که با هدف بهبود ارائه خدمات توسط همان سیستمهای سنتی شکل گرفته بود. اما با گسترش اینترنت و تکنولوژی، این روزها فین تک توسعه یافته و معمولا شامل مجموعه‌ای از سرویس‌های ارائه شده به مصرف‌کنندگان نهایی است.
در واقع شرکت‌های فین تک فن‌آوری‌هایی مانند هوش مصنوعی (Artificial intelligence)، بلاکچین (Blockchain) و علم داده (Data science) را در بخش‌های مالی سنتی ادغام می‌کنند؛ تا آنها را ایمن‌تر، سریع‌تر و کارآمدتر نمایند.
ابزارهای ارائه شده در این حوزه، روش بسیاری از افراد را برای ردیابی و مدیریت امور مالی تغییر داده و ساده کرده است. همچنین تخمین زده شده است که حدود 2 میلیارد نفر در سراسر جهان، حساب بانکی نداشته و فناوری‌های مالی این فرصت را به آنها می‌دهد؛ تا بتوانند از مزایای آن در مدیریت زندگی مالی خود بهره ببرند.
فناوری‌های مالی گاهی پا را فراتر از حوزه نرم‌افزار گذاشته و در قالب ابزارهایی مانند قلک‌های هوشمند متصل به بانک نیز به ارائه خدمات می‌پردازند. این فناوری‌ها وظایفی پیچیده مانند واریز چک، جابه‌جایی پول در حساب‌ها، پرداخت قبوض، جمع‌آوری کمک‌های مالی، وام‌های همتا به همتا و مبادلات رمزنگاری شده را در قالب خدمات عمومی، ساده و در دسترس می‌کنند.
در نهایت می‌توان گفت مخاطبان فین تک، بانک‌ها، مصرف‌کنندگان نهایی و مشاغل هستند. بانک‌ها از این فناوری‌ها برای نظارت و مدیریت فعالیت‌های پشت صحنه حساب‌های بانکی استفاده می‌کنند. مصرف‌کنندگان نهایی در امور مالی شخصی کوچک و بزرگ، مانند گرفتن موجودی حساب، پرداخت قبوض، خرید پیتزا، کرایه تاکسی، خرید خودرو یا خانه، گرفتن وام، کارت اعتباری و… استفاده می‌کنند. در نهایت مشاغل از این فناوری‌ها برای ارائه خدمات به مصرف‌کنندگان نهایی، مدیریت معاملات تجارت الکترونیکی، حسابداری و… استفاده می‌کنند.
فین تک چگونه کار می‌کند؟
فناوری همیشه بخشی از دنیای مالی بوده است. از معرفی کارت‌های اعتباری در دهه 1950 یا خودپردازها، تا سطوح مختلف تجارت الکترونیکی و امروزه نرم‌افزارهای گوشی هوشمند برای مدیریت مالی شخصی. بنابراین هسته اصلی فناوری مالی از یک پروژه به پروژه دیگر و از یک برنامه به برنامه دیگر متفاوت است. در این زمینه برخی از جدیدترین پیشرفت‌ها، استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین (Machine learning)، بلاکچین و علم داده برای انجام فعالیت‌های مالی پیچیده است.
همچنین امروزه یک زیرمجموعه از فناوری‌های نظارتی (Regtech) وجود دارد که برای پیمایش در دنیای پیچیده فین تک طراحی شده است. در واقع فناوری‌های نظارتی از فناوری اطلاعات برای افزایش فرآیندهای نظارت بر فعالیت‌های مالی استفاده می‌کنند. این فناوری تاکید ویژه‌ای بر سه اصل نظارت، گزارش‌گری و انطباق دارد. هدف این فناوری افزایش شفافیت و همچنین ثبات و استانداردسازی فرآیندهای نظارتی، ارائه تفسیرهای صحیح از مقررات مبهم و در نتیجه تامین سطوح بالاتر کیفیت با هزینه کمتر است.
فین تک در مسیر تکامل
پر سر و صدا بودن به معنی جدید بودن فین تک نیست. اگرچه این عبارت در سال 2018 به فرهنگ لغت مریام وبستر (Merriam-Webster) اضافه شده است؛ اما این مفهوم به دهه‌ها قبل باز می‌گردد. به عنوان مثال دستگاه‌های خودپرداز، از اولین نوآوری‌های مبتنی بر فناوری‌های مالی هستند. همان‌طور که فناوری‌های تأیید امضا توسط بانک‌ها برای اولین‌بار در دهه 1860 مورد استفاده قرار گرفتند.
اما در سال‌های اخیر فین تک از ابزاری برای استارتاپ‌های ناشناخته، به وجه اصلی موسسات مالی تازه‌تاسیس و قدیمی تبدیل شده است. جالب است بدانید که این اصطلاح زمانی به‌طور گسترده معرف اخلال‌گران مستقر در دره سیلیکون (Silicon Valley) بود که تن بانک‌های بزرگ را به لرزه در می‌آورد؛ اما امروز بسیاری از آنها در حال همکاری با یک‌دیگر هستند؛ و بانک‌های بزرگ جهان، در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌کنند.
فین تک چگونه بر زندگی من اثر می‌گذارد؟
خدمات مالی معمولا با چابکی میانه‌ای ندارند. اما امروزه، انطباق پذیری و تکرار سریع دقیقا همان چیزی است که مصرف‌کنندگان و صاحبان مشاغل انتظار داشته و به‌طور فزآینده‌ای به آن نیاز دارند.
فین تک به فرآیندهایی که پیش از این انجام آن روزها، هفته‌ها و حتی گاهی ماه‌ها زمان نیاز داشت، سرعت بخشیده است. دریافت گزارش نمره اعتباری یا انتقال بین‌المللی پول از جمله مواردی است که امروزه به کمک فناوری‌های مالی در کسری از ثانیه انجام می‌شود. در واقع اولین اثر فین تک بر زندگی افراد، همین تسریع فرآیندها است.
شمول مالی یکی دیگر از اثرات این فناوری است. فین تک می‌تواند در برخی از نقاط جهان که حمایت‌های دولتی و سازمانی وجود ندارد؛ نیاز افراد را به خدمات بانکی برطرف کند.
اثر دیگر فناوری‌های مالی، ساده‌سازی فرآیندهای کاملا پیچیده است. در واقع این فناوری به کاربران کمک می‌کند تا بدون تعامل با یک انسان واقعی، کارهای پیچیده مالی را از طریق سرویس‌های آنلاین انجام دهند.
به عنوان مثال امروزه کاربران بانک‌ها می‌توانند از طریق سرویس اینترنت بانک، درخواست‌های گوناگون خود مانند دریافت وام و… را ارائه داده و به سرانجام برسانند. همچنین کاربران شرکت‌های کارگزار بورس، می‌توانند از طریق اینترنت، پرتفوی خود را مدیریت کرده و نیازی به ملاقات حضوری یا تماس تلفنی با کارشناسان مالی ندارند.
در نهایت پاسخ به این سوال که فین تک چگونه بر زندگی شما تأثیر می‌گذارد؛ از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. خارج از وظایفی مانند نظارت بر حساب آنلاین که در بانکداری روزمره ریشه دوانده‌اند؛ تأثیر فناوری‌های مالی در زندگی شما هنوز تا حدود زیادی یک تصمیم شخصی است و به میزان استفاده شما از این فناوری‌ها بستگی دارد.
کاربردهای فین تک
اگرچه فین تک تصویری از استارتاپ‌ها و فناوری‌های در حال تغییر را به ذهن متبادر می‌کند؛ اما شرکت‌های سنتی و بانک‌ها نیز به‌طور مداوم برای اهداف خود از خدمات فین تک استفاده می‌کنند. در این بخش اصلی‌ترین کاربردهای فناوری‌های مالی در حوزه‌های گوناگون را به اختصار بررسی می‌کنیم.
بانکداری همراه
بانکداری همراه بخش بزرگی از صنعت فین تک است. در دنیای مالی شخصی، مصرف‌کنندگان به‌طور فزآینده‌ای خواستار دسترسی آسان و آنلاین به حساب‌های بانکی خود، به‌ویژه از طریق تلفن همراه هستند. در حال حاضر بیشتر بانک‌های بزرگ، نوعی از بانکداری همراه را ارائه می‌دهند.
همچنین بانک‌هایی مدرن (Neobanks) نیز تاسیس شده‌اند؛ که بدون داشتن هیچ شعبه فیزیکی به ارائه خدمات کامل به مشتریان می‌پردازند. سرویس‌های این بانک‌ها از زمان افتتاح حساب تا دریافت خدمات گوناگون، همگی بر مبنای اپلیکیشن تلفن همراه در دسترس مشتریان قرار می‌گیرد.
ارز دیجیتال و بلاکچین
ارز دیجیتال و بلاکچین، اگرچه هر دو فناوری متفاوتی هستند که خارج از حوزه فین تک دسته‌بندی می‌شوند؛ اما برنامه‌های دیگری وجود دارد که در آن واحد از این فناوری‌ها برای ارائه انواع جدید خدمات مالی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال صرافی‌های ارزهای دیجیتال از جمله موارد ترکیب این فناوری‌ها با یک‌دیگر هستند.
سرمایه‌گذاری و پس‌انداز
فین تک در سال‌های اخیر باعث طراحی و تولید اپلیکیشن‌های سرمایه‌گذاری و پس‌انداز بسیار زیادی شده است. اگرچه امروزه بیش از هر زمان دیگری، موانع سرمایه‌گذاری برطرف شده اما این اپلیکیشن‌ها از نظر رویکرد متفاوت هستند. چراکه در عمل هرکدام از آنها ترکیبی از پس‌انداز و سرمایه‌گذاری آسان با مبالغ کم را ارائه می‌کنند.
یادگیری ماشین و دادوستد
توانایی پیش‌بینی اینکه بازارها به چه سمت و سویی می‌روند؛ جام مقدس بازارهای مالی است. با وجود میلیاردها دلار درآمد احتمالی برای چنین پیش‌بینی‌هایی، جای تعجب نیست که یادگیری ماشین نقش فزآینده‌ای در فناوری‌های مالی داشته باشد. قدرت یادگیری ماشین به عنوان زیرمجموعه هوش مصنوعی، در توانایی آن برای تجزیه و تحلیل حجم زیادی داده (Data)، از طریق الگوریتم‌هایی است که برای ردیابی روندها و خطرات طراحی شده‌اند.
پرداخت
جابه‌جایی پول فعالیتی است که فین تک در آن بسیار خوب عمل می‌کند. به عنوان مثال جمله “I’ll Venmo you” اکنون جایگزین عبارت “I’ll pay you later” است. (Venmo یک بستر پرداخت توسط تلفن همراه در آمریکا و متعلق به شرکت پی‌پال است.) شرکت‌های پرداخت، شیوه دادوستد ما را تغییر داده‌اند. ارسال پول به صورت دیجیتالی در هر کجای دنیا از همیشه آسان‌تر شده است. علاوه بر Venmo ، شرکت های پرداخت معتبر دیگری از جمله Zelle ، PayPal ، Stripe و Square نیز در بازارهای جهانی فعالیت می‌کنند.
دریافت وام
فناوری‌های مالی با ساده‌سازی فرآیند ارزیابی ریسک، سرعت بخشیدن به مراحل تأیید وام‌گیرنده و سهولت دسترسی به اطلاعات گوناگون، کار اعتبارسنجی وام‌گیرنده را سریع‌تر و دقیق‌تر می‌کنند.
از سویی وجود داده‌های جدید و در نتیجه مدل‌سازی بهتر ریسک، باعث گسترش ارائه اعتبار به جمعیت کم‌برخوردار می‌شود. همه این‌ها باعث می‌شود فرآیند دریافت وام در بستری سریع‌تر، امن‌تر، در دسترس‌تر، کم‌هزینه‌تر و کم‌ریسک‌تر انجام شود.
بیمه
فناوری‌های بیمه (Insurtech) را می‌توان زیرمجموعه فین تک دانست. البته فناوری‌های بیمه به سرعت در حال تبدیل شدن به یک صنعت مجزا هستند.
صنعت بیمه به شکل سنتی تا حدود زیادی کند است؛ و این ویژگی باعث شده تا بسیاری از استارتاپ‌های فین تک با همکاری شرکت‌های بیمه سنتی، به خودکارسازی فرآیندها و گسترش پوشش مشتریان بپردازند. از بیمه اتومبیل سیار گرفته تا بیمه‌های درمانی قابل پوشش، صنعت فناوری‌های مالی در این حوزه نیز در حال رشد است؛ و در سال‌های اخیر استارتاپ‌های حوزه بیمه، جذب سرمایه چشم‌گیری داشته‌اند.
رابطه قوانین و فین تک
خدمات مالی از منظم‌ترین بخش‌های جهان هستند. جای تعجب نیست که نبود یا کمبود مقررات به عنوان یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها در بین دولت‌ها، با شروع کار شرکت‌های فین تک ظهور کرده است.
در عمل با تلفیق فناوری در فرآیندهای خدمات مالی، مشکلات نظارت بر این‌گونه شرکت‌ها چند برابر شده است. در برخی موارد، مشکلات تابعی از فناوری و در برخی دیگر بازتاب بی‌صبری صنعت فین تک برای حضور در بازار است.
به عنوان مثال خودکارسازی پردازش‌ها و دیجیتالی کردن داده،ها باعث می‌شود تا سیستمهای مبتنی بر فناوری مالی در برابر حملات هکرها آسیب‌پذیر باشند. نمونه‌های موجود از هک در شرکت‌های کارت اعتباری و بانک‌ها، بیان‌گر سهولت دسترسی هکرها به این سیستم‌ها و امکان وقوع صدمات جبران‌ناپذیر است. مهم‌ترین سوال مصرف‌کنندگان در چنین شرایطی مربوط به مسئولیت چنین حملاتی و همچنین سوء استفاده از اطلاعات شخصی و داده‌های مهم مالی خواهد بود.
همچنین گاهی فرهنگ و روش فناوری برای انجام کارها و حرکت سریع در پیشبرد امور، در تضاد با اصول و قوانین محافظه‌کارانه و ریسک‌گریز فعلی است. به عنوان مثال استارتاپ Zurtits با ارزش بیش از 1 میلیارد دلار، به کارگزاران غیرمجاز اجازه فروش محصولات مرتبط با بیمه را ارائه داد. این کار موجب نقض برخی از قوانین بیمه در ایالت کالیفرنیا (آمریکا) شد؛ و این استارتاپ را مجبور به پرداخت 7 میلیون دلار به بخش بیمه کالیفرنیا نمود.
مقررات همچنین در دنیای در حال ظهور ارزهای دیجیتال مشکلات و کمبودهای زیادی دارد. پیشنهاد اولیه سکه (ICO) شکل جدیدی برای جمع‌آوری سرمایه است؛ که به استارتاپ‌ها امکان می‌دهد سرمایه خود را مستقیماً از سرمایه‌گذاران عام جذب کنند. تقریبا در بیشتر کشورها، بر دنیای ارزهای دیجیتال نظارت دقیقی وجود ندارد. به همین دلیل این فضا به جایی مناسب برای کلاه‌برداری تبدیل شده است. البته در این زمینه روز به روز شاهد تازه‌سازی و هماهنگ کردن قوانین قدیمی با دنیای جدید هستیم؛ اما طبیعتا رشد فناوری همیشه از رشد تصویب قوانین جدید بیشتر است.
در نهایت به دلیل تنوع موجود در صنعت فین تک، طراحی یک رویکرد واحد و قوانین جامع برای مقابله با این مشکلات دشوار است. اگرچه در بیشتر موارد، دولت ها از مقررات موجود استفاده کرده و در برخی موارد، آنها را برای فین تک اختصاصی‌سازی کرده‌اند؛ اما هنوز تا داشتن قوانین شفاف و کارا در این زمینه فاصله نسبتا زیادی وجود دارد.
اهمیت صنعت فین تک
علت رشد سریع فین تک تا حد زیادی به دلیل فرصتی است که به بازیکنان کوچک می‌دهد؛ تا در زمینه فعالیت بانک‌های سنتی و موسسات مالی، با آنها رقابت کنند. در این شرایط دیگر این که چه کسی بزرگ‌ترین است مهم نیست؛ بلکه باید پرسید چه کسی سریع‌ترین، موثرترین و پاسخگوترین روش را برای رسیدگی به تقاضاهای مصرف‌کننده فراهم می‌کند.
علاوه بر این، راه حل‌های ارائه شده توسط شرکت‌های فین تک دیگر بر مبنای خدمات یک شکل و متناسب برای همه افراد جامعه نیست. در مقابل آنها خدمات هدفمند و کوچکی را ارائه می‌دهند؛ که شکاف یک نیاز خاص مالی را با هزینه‌های بسیار کمتر یا یک مزیت دیگر (در مقایسه با خدمات‌دهندگان مالی سنتی) پر می‌کند.
