- ترندهای بانکداری باز

ظهور بانکداری باز از جمله رخدادهای عصر جدید بوده که با توسعه تکنولوژی ممکن شده است. بانکداری باز در واقع یک نوآوری در حوزه خدمات مالی می‌باشد که کم‌کم بانک‌ها، نهادها و استارتاپ‌های مالی در حال حرکت به سمت آن هستند و البته قابل ذکر است که بیشترین پذیرش آن فعلا در اروپا با حدود 132/2 میلیون کاربر اتفاق افتاده است. مجله اینترنتی FiveDegrees، به معرفی 5 ترند اصلی حوزه فینتک در سال 2024 پرداخته که بانکداری باز سومین آنها است. با این حال، در خود حوزه بانکداری باز، ما با ترندهای رو به رشدی مواجه هستیم که توجهات زیادی را به خود جلب کرده‌اند.

قبل‌تر در مقاله‌ای در استارتاپس با عنوان «بانکداری باز (Open Banking) چیست؟» به معرفی کاملی از بانکداری باز، سازوکارها و مقررات آن پرداخته‌ایم. اما در این مقاله قصد داریم تا درباره ترندهای جدیدی که در این حوزه به‌وجود آمده‌اند، بحث کنیم. با وجود آنکه بانکداری باز موضوعی نسبتا جدید می‌باشد، اما با سرعت بسیاری در حال گسترده‌شدن و تغییر دادن صنعت خدمات مالی است و می‌توان از آن انتظار داشت که موجب تحولات عظیمی در این صنعت گردد.

هوش مصنوعی در بانکداری باز

یکی از مهم‌ترین ترندهایی که امروزه در تمامی صنایع، از جمله بانکداری باز، در حال ظهور و گسترش است، به‌کارگیری هوش مصنوعی در آنها می‌باشد. این تکنولوژی، به دلیل توانایی‌های منحصربه‌فردش، پتانسیل بالایی برای انجام تحولات عظیم در هر صنعتی را دارد. در بانکداری باز نیز به چند شکل می‌تواند ایفای نقش نماید.

هوش مصنوعی در خدمات مالی شخصی‌سازی شده

قدرت هوش مصنوعی در این است که می‌تواند با تحلیل داده‌ها، در ارائه خدمات شخصی‌سازی شده به کاربران به کمک استارتاپ‌ها بیاید. در بانکداری باز، خدماتی از جمله توصیه‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر داده‌های مالی شخص ارائه می‌شود که هوش مصنوعی می‌تواند در این زمینه کمک بسیاری نماید.

به‌علاوه، از جمله دیگر خدماتی که به‌واسطه بانکداری باز ممکن شده است، نرم‌افزارهای مالی برای بودجه‌ریزی و مدیریت مالی شخصی هستند. هوش مصنوعی در چنین سرویس‌هایی نیز می‌تواند نقش مهمی ایفا کند، چرا که معمولا یکی از خدمات اینگونه سرویس‌ها، ارائه توصیه‌ها به کاربر بر پایه تحلیل داده‌های مالی او (از جمله درآمد و هزینه‌های کاربر) می‌باشد که هوش مصنوعی نیز در بهبود عملکرد چنین سرویس‌هایی بسیار موثر است.

استفاده از هوش مصنوعی در پشتیبانی از کاربران

سرویس‌های بانکداری باز، به جهت آنکه با مسائل مالی، که بسیار برای افراد حیاتی هستند، سروکار دارند، باید همواره سرویس پشتیبانی خوبی داشته باشند. بخشی مهمی از رضایت مشتریان در چنین سرویس‌هایی به‌واسطه یک سازوکار پشتیبانی حرفه‌ای و سریع تامین می‌شود و نبود آن به راحتی می‌تواند اعتماد کاربر به این سرویس را از بین ببرد. در نتیجه، برای آنکه محصولات بانکداری باز بتوانند یک پشتیبانی قوی داشته باشند که به‌طور ۲۴/۷ توانایی پاسخگویی به سوالات کاربران را، که بعضا پیچیده نیز هستند، داشته و با توجه به شرایط اختصاصی هر کدام به آنها پاسخ دهند، هوش مصنوعی راه حلی مناسب است.

شناسایی و پیشگیری از فسادهای مالی با هوش مصنوعی

در محصولات بانکداری باز، همواره یکی از نگرانی‌ها، مساله فسادهای مالی و پول‌شویی است. یکی از کاربردهای هوش مصنوعی در این حوزه این است که با بررسی داده‌های مالی، الگوهای غیرعادی در معاملات را شناسایی کرده و درباره وقوع مفاسد مالی هشدار دهد. به‌علاوه، کار هوش مصنوعی در اینجا به صرفا شناسایی این موارد محدود نمی‌شود، بلکه حتی در پیشگیری نیز می‌تواند مفید واقع گردد. با تحلیل داده‌ها، می‌تواند رفتارهای غیرعادی و پرریسک را شناسایی کرده و به پیشگیری از وقوع چنین مفاسدی کمک نماید.

مزیت مهم هوش مصنوعی این است که می‌تواند تمامی این کارها را حتی با مانیتورینگ در لحظه (real-time) انجام دهد تا خطر چنین مشکلاتی را به حداقل برساند. حتی می‌توان برای هوش مصنوعی، مقررات خاص هر کشور و هر حوزه را تعریف کرد تا بتواند داده‌ها را بر حسب آنها بررسی کرده و خطرات احتمالی تخطی از هرگونه مقررات را گوشزد نماید.

پرداخت‌های آنی

با بانکداری باز، یکی از سرویس‌هایی که امکان آنها بیش از گذشته فراهم شده، انجام پرداخت‌های آنی حساب به حساب (instant account-to-account payments) یا همان instant A2A payments هستند؛ یعنی امکان انتقال وجه از یک حساب بانکی به حسابی دیگر، بدون معطلی و به‌طور فوری. بانکداری باز موجب شده تا هزینه انتقال حساب به حساب کاهش یافته و در نتیجه، مشتریان زیادی را به خود جذب نموده است، که این امر باعث شکل‌گیری استارتاپ‌های مالی سودده‌ای بر پایه این سرویس شده است. از جمله سرویس‌های مرتبط با پرداخت آنی، انتقال آنی مرتبط با افرادی است که در کشورهای خارجی مشغول به کار هستند و معمولا بصورت ماهیانه برای خانواده خود مبالغی را واریز می‌نمایند. برای بیشتر این افراد استفاده از اپلیکیشن‌های کاربردی که امکان انتقال وجه بین کشوری را مهیا می‌نمایند، راحت‌تر از مراجعه حضوری به صرافی‌ها و انتقال وجه است.

پرداخت‌های دوره‌ای (Recurring Payments)

یکی از ترندهای محبوب که توانسته با سرعت گسترش یابد، پرداخت‌های دوره‌ای با مبلغ ثابت و یا متغیر هستند. کاربرد بسیار زیاد این نوآوری موجب شده تا بسیار مورد اقبال قرار گیرد. از آن می‌توان در پرداخت‌های دوره‌ای مانند قبوض و اشتراک‌ها استفاده کرد، اما حتی در موارد پیچیده‌تری مانند پرداخت دستمزدها که متغیرهای متعددی در آنها موثر هستند نیز کاربرد دارد.

آمارهای بریتانیا، که یکی از کشورهای پیشرو در زمینه بانکداری باز است و طبق آمار از هر 9 بریتانیایی یکی از آنها کاربر فعال بانکداری باز است، نشان می‌دهد که در ژانویه سال 2024، حدود 8 درصد پرداخت‌های انجام شده در بانکداری باز در این کشور، بابت پرداخته‌های دوره‌ای بوده است. این آمار را باید در کنار رشد 69 درصدی کل بانکداری باز در این کشور به نسبت سال قبلش دید که بیان می‌کند نه تنها باید انتظار رشد کل بانکداری باز در سال‌های آینده را داد، که حتی حجم بازار پرداخت‌های دوره‌ای نیز حتما شاهد رشدی قابل توجه خواهد بود.

امور مالی تعبیه‌شده (Embedded Finance)

بانکداری باز این امکان را فراهم کرده تا تغییر و تحولی مهم در امور مالی رخ دهد. نرم‌افزارهای غیرمالی را در نظر بگیرید که سرویس یا محصولی خاص به شما می‌فروشند، مثلا یک نرم‌افزار خرید تورهای تفریحی. اما حتما می‌دانید که امور بانکی و مالی می‌توانند نقشی مکمل برای این خدمات ایفا کنند. برای مثال، چه می‌شود اگر بتوان تورها را با دریافت وامی از داخل همان نرم‌افزار خریداری کرد تا هزینه آن را به‌طور اقساطی پرداخت کنیم؟ همچنین مثلا می‌شود بیمه سفر را نیز همزمان در همان نرم‌افزار خرید.

بدون آنکه نیاز باشد تا شما فرایند زمان‌بر و پیچیده دیگری برای این موارد طی کنید، اگر بتوانید همه این کارها را درون همان نرم‌افزار، به‌واسطه امکانی که بانکداری باز برای شما فراهم آورده است، انجام دهید، به آن «امور مالی تعبیه‌شده» می‌گوییم.

بلاک‌چین (Blockchain) و بانکداری باز

ترکیبی جذاب و کاربردی در این حوزه، به‌کارگیری بلاکچین و بانکداری باز با یکدیگر است. بلاکچین بستری شفاف و امن برای انجام معاملات فراهم می‌کند، در آن اطلاعات تراکنش‌ها ذخیره شده و حتی انجام اموری مثل حسابرسی را نیز تسهیل می‌نماید. به‌کارگیری آن برای کاربران بانکداری باز موجب تقویت اعتماد بین مشتریان، نهادهای مالی و استارتاپ‌های فینتکی می‌شود. به‌علاوه، از آنجایی که بلاکچین می‌تواند هزینه انتقال آنی وجه را به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد، برای بانکداری باز نیز مفید می‌باشد.

یکی از ابزارهای انجام شدن چنین ترکیبی، استیبل کوین‌ها هستند؛ یعنی ارزهایی که معمولا قیمتشان به یک ارز دیگر، مانند دلار، به اصطلاح میخ شده است (pegged)، مانند تتر. اینگونه ارزها به دلیل آنکه قیمتشان برابر با یک ارز پرکاربرد است، به راحتی می‌توانند در معاملات روزمره بدون نیاز به نرخ‌های تبدیل و نگرانی از نوسانات قیمتی، مورد استفاده قرار گیرند. همچنین بانکداری باز در پلتفرم‌های وام‌دهی بلاکچینی نیز می‌توانند استفاده شوند تا محصولی شفاف و قابل اعتماد و بسیار کاربردی ایجاد گردد.

PSD3 و بانکداری باز

در مقاله قبلی درباره بانکداری باز، به مقررات این حوزه اشاره کرده بودیم که یکی از مهم‌ترین آنها، PSD2 است. اما لازم به ذکر است که در حال حاضر، مقررات جدیدی به نام PSD3 در حال تنظیم است که در نتیجه تصویب و انتشار آن، تغییراتی عظیم در APIها، عملکرد آنها و حریم خصوصی رخ خواهد داد که می‌تواند موجب افزایش اعتماد کاربران نسبت به این نوآوری شود. از طرف دیگر استارتاپ‌ها می‌توانند در چارچوب جدید PSD3 نسبت به طراحی و توسعه محصول اقدام نمایند.

امنیت سایبری (Cybersecurity) در بانکداری باز

همان‌طور که در مقاله قبلی درباره بانکداری باز اشاره کردیم، یکی از چالش‌های اساسی در این حوزه، مساله امنیت داده‌ها است. همچنین حفاظت از سرورها و زیرساخت‌هایی که این نوآوری را ممکن کرده‌اند نیز امری ضروری و مهم می‌باشد. با رشد بانکداری باز، اهمیت شرکت‌های حوزه امنیت سایبری دو چندان می‌شود، چرا که همواره احتمال خطراتی مانند حملات injection، حملات DoS و DDoS و حملات به API ها وجود دارد و به دلیل حساسیت بالای داده‌های بانکی، توسعه امنیت این زیرساخت‌ها و جلوگیری از حملات به یک مساله مهم تبدیل می‌شود. در نتیجه، با ظهور و رشد بانکداری باز، تقاضا برای خدمات شرکت‌های امنیت سایبری نیز افزایش می‌یابد و آنها را به این سو می‌کشاند که جدیدترین تکنولوژی‌ها و نوآوری‌ها در حوزه امنیت سایبری را عرضه نمایند.

امور مالی باز (Open Finance)

رشد و ظهور بانکداری باز، موجب آن شده تا عده زیادی خواهان سرایت آن به تمامی حوزه مالی (Finance) شوند. همان‌طور که در بانکداری باز، API هایی برای خدمات پرداخت ایجاد شده است تا داده‌های بانکی افراد در اختیار آنها قرار گرفته و در نتیجه، افراد می‌توانند از آنها در سایر امورات استفاده نموده و فرایندهای پرداخت سیستماتیک و خودکار با کمک این داده‌ها و API ها تنظیم کنند، در امور مالی باز نیز همین امر می‌تواند رخ دهد، اما این بار برای طیف گسترده‌تری از خدمات حوزه مالی.

برای مثال، می‌توان از امور مالی باز، در مدیریت سبدهای سرمایه‌گذاری استفاده نمود. خرید و فروش سهام از طریق API هایی ایمن، یک مثال از این قضیه است. همچنین بررسی پلن‌های مختلف بیمه، خریدن یکی از آنها و البته مدیریت آنها در طول زمان، می‌تواند یکی دیگر از خدمات امور مالی باز محسوب شود.

اینترنت اشیا (IoT) و بانکداری باز

به‌طور کلی، اینترنت اشیا به ارتباط دستگاه‌ها و یا حسگرهایی گفته می‌شود که عموما به اینترنت متصل بوده، به جمع‌آوری و پردازش داده‌ها پرداخته و حتی می‌توانند آنها را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. بانکداری باز می‌تواند امورات مالی را به این فرایندها بیافزاید. فرض کنید با نگاهی به ساعت هوشمند خود بتوانید موجودی حساب بانکی خود را مشاهده نمایید. اما حتی بسیار پیچیده‌تر نیز می‌تواند باشد. شاید کلمه «یخچال هوشمند» (Smart Fridge) را شنیده باشید؛ یخچالی که به اینترنت متصل شده، می‌تواند محتویات خود را بررسی کرده تا ببیند چه چیزی در حال کم‌شدن است، تاریخ انقضای کدام محصول نزدیک شده و هر ماده غذایی چقدر هنوز تازگی دارد. اما بانکداری باز می‌تواند به این تکنولوژی، امکان پرداخت را نیز ارائه دهد. چه می‌شد اگر وقتی یک ماده غذایی در حال تمام شدن است، خرید آنلاین آن به‌طور خودکار صورت گیرد؟
منابع و مطالعه بیشتر:britepayments.comfinezza.in