راه‌اندازی کسب‌وکاری که نقطه شروع آن فقط یک ایده خام بوده، به تنهایی چالش بزرگی است؛ که مدیریت آن نیاز به منابع و دانش زیادی دارد. به غیر از راه‌اندازی و شروع به‌کار، زنده نگه داشتن یک کسب‌وکار نوپا نیز در یک بازار رقابتی بسیار دشوار است. علاوه بر این، اقتصاد ناپایدار و همچنین بازار متغیر و غیرقابل پیش‌بینی از دیگر عواملی هستند که می‌توانند روی شانس بقای استارتاپ تاثیر بگذارند. اما چطور می‌توان در چنین شرایطی یک کسب‌وکار تازه شکل گرفته را زنده نگه داشت؟ پاسخ این سوال در نکاتی نهفته است که به آنها اصول بقای استارتاپ می‌گوییم. اطلاع از این اصول و تعهد به آنها تا حدود زیادی می‌تواند شانس موفقیت کسب‌وکار نوپای شما را افزایش دهد.
مهم‌ترین نکات برای بقای استارتاپ‌ها
سرپا نگه داشتن یک کسب‌وکار کوچک آن هم در شرایط سخت اقتصادی، کار بسیار دشواری است. از طرفی هر استارتاپی که راه‌اندازی می‌شود؛ شرایط و ویژگیهای خاص خود را دارد. بنابراین نمی‌توان گفت که یک استراتژی واحد برای بقای همه استارتاپ‌ها وجود دارد. اما آنچه که اکثر متخصصین روی آن اتفاق نظر دارند؛ پیروی از اصول و قواعدی است که می‌توانند از مرگ زودهنگام یک استارتاپ جلوگیری کنند. در ادامه این نوشته برخی از این نکات را شرح داده‌ایم.
تلاش فراوان و مداومت در کار
وقتی که به عنوان مالک، قصد راه‌اندازی یک کسب‌وکار را دارید؛ باید ذهن خود را از حالت کارمندی خارج کنید. در شرایط جدید شما دیگر کارمند نیستید؛ و قرار است برای رشد کسب‌وکار خود تلاش کنید. از طرفی به دلیل محدودیت‌های منابع انسانی در استارتاپ‌ها، میزان تلاش شما رابطه نزدیکی با نرخ موفقیت کسب‌وکارتان دارد. بنابراین هر چقدر بیشتر کار و تلاش کنید؛ شانس‌تان برای رسیدن به موفقیت بیشتر می‌شود.
به دلیل حجم بالای کارها و وظایف در ماه‌های اول فعالیت، احتمالا مجبور می‌شوید که زودتر از سایر کارمندان در محل کار حاضر شوید و بعد از اتمام ساعات رسمی کار نیز دیرتر از دفتر کارتان خارج خواهید شد. حتی شاید لازم باشد بخشی از ساعات فراغت خود در روزهای تعطیل را نیز به کار اختصاص دهید. فراموش نکنید که به عنوان بنیانگذار باید وقت و انرژی بیشتری را نسبت به کارمندان خود روی ایده بگذارید. علاوه بر این، مداومت در کار و پیگیر شخصی تمام امور دو اصل دیگری هستند که رعایت آنها روی نرخ موفقیت و بقای استارتاپ به شدت تاثیرگذار است.
استفاده از از استراتژی‌ها یا ابزارهای بازاریابی رایگان یا ارزان
از آنجا که کسب‌وکار شما احتمالا هنوز به سودآوری نرسیده، می‌توانید برای کاهش هزینه‌های جانبی خود از سرویس‌های آنلاین رایگان یا ارزان برای انجام بسیاری از امور استفاده کنید. به عنوان مثال اگر قرار است وظایف روزانه را با همکاران خود به اشتراک گذاشته و یا امور جاری را پیگیری کنید؛ نیازی نیست که از سرویس‌های پولی و گران‌قیمت استفاده کنید. برای شروع کار استفاده از پلن رایگان ترلو (Trello) برای تقسیم وظایف، یا پلن رایگان مایکروسافت تیمز (Microsoft Teams) برای مدیریت تیم و ارتباطات آنها با یک‌دیگر و حتی پیام‌رسان‌هایی مانند واتزاپ (WhatsApp) یا سایر سرویس‌های مشابه کافی است.
از طرفی شبکه‌های اجتماعی موجود، ابزارهای بسیار مناسب و رایگانی هستند که عضویت و فعالیت در آنها، هم باعث کاهش هزینه‌های تبلیغات می‌شود؛ و هم کسب‌وکارتان را در معرض دید مشتریان بالقوه قرار می‌دهد. بنابراین با ساختن حساب کاربری برای استارتاپ خود در رسانه‌های اجتماعی، می‌توانید بدون صرف هزینه و تخصیص بودجه زیاد، به بخش وسیعی از بازار دسترسی داشته باشید.
انتخاب دقیق کارمندان
بخش اعظمی از هزینه‌های استارتاپ‌ها، صرف پرداخت حقوق و دستمزد منابع انسانی می‌شود. بنابراین اگر بتوانید این هزینه را بهینه کنید؛ راه موفقیت‌تان هموارتر خواهد شد. توصیه اول ما در مورد این هزینه‌ها، منطقی بودن است. بر اساس این اصل شما باید کارمندی را استخدام کنید که بهره‌وری زیادی دارد. یعنی به دنبال استخدام کارمندی باشید که حقوقش 20 درصد بیشتر از میانگین حقوق سایر کارمندان است؛ اما 40 درصد موثرتر کار می‌کند. این تصمیم در شرایط محدودیت‌های اقتصادی بسیار منطقی است و به بقای استارتاپ کمک می‌کند.
با جستجوی دائم بین رزومه‌های ارسالی و مصاحبه با نیروهای جدید و همکاری با صاحبان مشاغل دیگر، می‌توانید نیرویی را استخدام کنید که به افزایش کارایی کسب‌وکار شما کمک می‌کند. علاوه بر این با گسترش کسب‌وکارتان، قطعا فرصت‌های شغلی جدیدی در شرکت شما ایجاد می‌شود. این موضوع را ساده نگیرید. یکی از استراتژی‌های مهم رشد کسب‌وکار این است که نیروی‌های کاری خود را فقط بر مبنای نیاز امروزتان انتخاب نکنید. از استخدام افرادی که ممکن است در فرصت‌های شغلی آینده به کارتان بیاید غافل نشوید.
شاخص‌های کلیدی عملکرد مناسب
انتخاب صحیح شاخص کلیدی عملکرد (KPI) نقش مهمی در موفقیت کسب‌وکار شما بازی می‌کند. برای انتخاب شاخص‌های مناسب باید به این پرسش‌ها پاسخ دهید که آیا معیارهای تعریف شده از اهداف کلیدی شما پشتیبانی می‌کنند؟ آیا این شاخص‌ها می‌توانند بینشی در مورد چگونگی بهبود کسب‌وکار شما ارائه دهند؟ اگر پاسخ این سوال منفی باشد؛ باید در شاخص‌های انتخابی خود تجدید نظر کنید. منظور از شاخص کلیدی عملکرد، شاخص‌هایی است که به هدف شما مربوط بوده و قابل اندازه‌گیری و واقع‌بینانه باشند. شاخص‌های کلیدی عملکرد مانند یک قطب‌نما برای کسب‌وکار شما عمل می‌کنند. بنابراین اگر درست تنظیم شوند؛ می‌توانند استارتاپ را به مسیر موفقیت هدایت کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، مطالعه مقاله «اهداف و شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) مناسب برای یک استارتاپ» را توصیه می‌کنیم.
آشنایی با قوانین و مقررات
تعهدات قانونی پر چالش‌ترین و یکی از مهم‌ترین بخش‌های راه‌اندازی یک کسب‌وکار است. شما به عنوان یک بنیانگذار برای حفظ بقای استارتاپ و مدیریت امور شخصی خود، باید تا حدودی به مسائل حقوقی اشراف داشته باشید. کسب دانش حقوقی می‌تواند از ایجاد مشکلات قانونی برای کسب‌وکار نوپای شما جلوگیری کند. اگر نمی‌توانید به صورت شخصی روی این موضوع تمرکز کنید؛ از یک وکیل مشاوره بگیرید تا در زمان بروز مشکلات قانونی بتوانید بر چالش‌های پیش‌رو غلبه کنید.
هدف قرار دادن کانال‌های توزیع مختلف
دسترسی به یک کانال توزیع مناسب که خرید را برای مشتری تسهیل کند؛ سود قابل توجهی را روانه کسب‌وکار شما خواهد کرد. همان‌قدر که یافتن این کانال مهم است؛ تاکید زیاد و یک جانبه بر روی آن نیز می‌تواند برای کسب‌وکار شما خطرناک باشد. این موضوع اشاره به همان مثال معروف مدیریتی دارد که نباید همه تخم‌مرغ‌های خود را درون یک سبد قرار دهید. بنابراین برنامه‌ای را برای هدف قرار دادن کانال‌های متعدد توزیع در زمینه‌های مختلف تدوین کنید.
بوت استرپینگ
بوت استرپینگ (Bootstrapping) اصطلاحی است که به استفاده از منابع موجود مانند پس‌انداز شخصی و تجهیزات در دسترس برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید اشاره دارد. در واقع این رویکرد در تضاد با جذب سرمایه بیرونی یا دریافت وام برای تامین مالی پروژه است. حفظ مالکیت و کنترل کامل شرکت بدون دخالت سرمایه‌گذار خارجی، تکیه بر منابع موجود بدون نیاز به دریافت وام و مدیریت دقیق هزینه‌ها، بوت استرپینگ را به یکی از روش‌های هوشمندانه برای بقای استارتاپ تبدیل کرده است. با پیروی از این اصل می‌توانید علاوه بر حفظ مالکیت قانونی کسب‌وکارتان، ریسک شکست را نیز به کمک کاهش هزینه‌ها تقلیل دهید.
برای آشنایی بیشتر با این مفهوم، مطالعه مقاله «آشنایی با روش بوت استرپینگ در کسب‌وکارهای استارتاپی» را توصیه می‌کنیم.
تعدیل هزینه‌های اولیه راه‌اندازی
سعی کنید در شروع پروژه از صرف هزینه‌های هنگفت و بی‌دلیل اجتناب کنید. در این بازه زمانی فقط باید برای مواردی هزینه کنید که وجودشان برای پیشرفت کار ضروری است. مثلا تا جایی که نیاز ندارید؛ از اجاره دفترکار اجتناب کنید. طبق این اصل، فقط زمانی که قرار است نیروی کار استخدام کنید نیاز به دفتر کار خواهید داشت. در غیر این صورت از فضای خانه و یا هر فضای در دسترس دیگر، می‌توانید استفاده کنید. در این زمینه استفاده از فضای کار اشتراکی (Coworking Space) یک پیشنهاد بسیار جذاب است. برای آشنایی با مفهوم فضای کار اشتراکی و ویژگیهای آن، مطالعه این مقاله را از دست ندهید.
این موضوع در مورد مبلمان و لوازم اداری نیز صدق می‌کند. فراموش نکنید که قرار نیست در این زمینه با شرکت‌های بزرگ رقابت داشته باشید. بنابراین منابع مالی را برای طراحی فضای کار و یا خرید تجهیزات هدر ندهید. تا جایی که می‌توانید از صرف هزینه برای موارد ذکر شده چشم‌پوشی کنید و سعی کنید وجوه نقد را در حساب خود نگه دارید. گاهی برای رفع موانع، دسترسی به منابع مالی تنها راه‌حل ممکن است. یکی دیگر از اقداماتی که می‌توانید به کمک آن هزینه‌های استارتاپ خود را کاهش دهید؛ تخفیف گرفتن از تامین‌کنندگان و واسطه‌هاست. بنابراین اگر برای راه‌اندازی استارتاپ خود به هر دلیلی مجبور شدید از خدمات شرکت‌های دیگر استفاده کنید؛ حتما برای گرفتن تخفیف با آنها وارد مذاکره شوید.
تمرکز روی ایده
همان‌طور که اشاره کردیم؛ یکی از مهم‌ترین اصولی که به عنوان بنیانگذار باید به آن پایبند باشید؛ فعالیت و تلاش زیاد است. صرف وقت بیشتر بر روی پروژه‌ای که تازه در حال شکل گرفتن است؛ مسیر تحقق اهداف را هموارتر خواهد کرد. از طرفی تلاش بدون برنامه ممکن است باعث ایجاد ناامیدی شود. بنابراین سعی کنید علاوه بر صرف زمان، به هدف‌تان نیز فکر کرده و روی ایده تمرکز کنید.
توجه به اهداف سرمایه‌گذار
اگر به هر دلیلی موفق نشدید به کمک بوت استرپینگ کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کنید و برای تامین مالی به سراغ سرمایه‌گذار رفتید؛ حتما تحقق اهداف سرمایه‌گذار را در دستور کار خود قرار دهید. اصلی‌ترین فاکتوری که سرمایه‌گذاران را تشویق به تامین منابع مالی برای استارتاپ‌ها می‌کند کسب سود است. بنابراین وجوه نقدی که به عنوان آورده سرمایه‌گذاران وارد شرکت می‌شود باید با دقت خرج شده و از صرف هزینه‌های بی‌دلیل جلوگیری شود.
تدوین برنامه
تمام کسب‌وکارهای موفق دنیا، حول محور برنامه‌های دقیق و منظمی شکل گرفته‌اند که توسط بنیان گذاران و با دقت تدوین شده‌اند. بنابراین اگر می‌خواهید در آینده استارتاپ شما نیز به یک شرکت موفق تبدیل شود حتما از همان ابتدا برنامه‌ای را منطبق با اهداف‌تان تدوین کرده و روی آن تمرکز کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مطالعه چهار مقاله زیر را توصیه می‌کنیم:
- مدل کسب‌وکار یا مدل تجاری (Business Model) چیست؟
- بوم مدل کسب‌وکار چیست؟
- راهنمای نگارش طرح کسب‌وکار یا بیزینس پلن برای استارتاپ‌ها
- آشنایی با مدل درآمدی (Revenue model) و انواع آن در کسب‌وکار
هم‌بنیان‌گذار مناسب
راه‌اندازی یک کسب‌وکار به تنهایی کار پیچیده‌ای است اما با انتخاب یک هم‌بنیان‌گذار مناسب می‌توانید این پیچیدگی را تا حدودی کاهش دهید. با این انتخاب شما به مجموعه‌ای از مهارت‌های دو فرد کاملا مستقل دسترسی دارید؛ و نیازی نیست تمام مسئولیت‌ها را به‌تنهایی به دوش بکشید. علاوه بر این، حضور شخص شایسته دیگری در کنار شما باعث می‌شود نقاط قوت هر دو بنیانگذار برجسته شود. در واقع هم‌بنیان‌گذار مناسب شریکی است که نقاط قوت آن بتواند نقاط ضعف شما را جبران کند و برعکس. با این انتخاب رهبری مجموعه نیز موثرتر خواهد شد. استارتاپ‌هایی که بیش از یک موسس دارند؛ قادرند دیدگاه رهبری متنوعی را ارائه دهند. داشتن دو دیدگاه در مورد رهبری می‌تواند به شما در مدیریت بهتر کارکنان کمک کند.
اگر به دنبال یافتن هم‌بنیان‌گذار مناسب هستید؛ مطالعه مقاله «ویژگیهای هم‌بنیان‌گذار مناسب برای راه‌اندازی استارتاپ» زیر را توصیه می‌کنیم:
توجه به مشتری
سعی کنید از همان آغاز راه‌اندازی کسب‌وکار، مشتریان خود را تحت تاثیر قرار دهید. برای کسب موفقیت، مشتری باید یک تجربه عالی، ساده، کارآمد و شخصی را بعد از استفاده از محصول یا خدمت شما تجربه کند. بنابراین فرآیند ورود شما به بازار باید موجب ایجاد بینش مناسب در مورد عملکرد محصول، ایجاد تعامل، ایجاد انتظارات مناسب و تحت تاثیر قرار دادن مشتریان شود. راز موفقیت و بقای استارتاپ شما این است که مدام محصول خود را آزمایش کرده و بهبود دهید.
استفاده از خدمات سایر استارتاپ‌ها
این رویکرد به چند دلیل می‌تواند موجب افزایش شانس بقای استارتاپ شما شود. در درجه اول آشنایی با شبکه‌ای از استارتاپ‌ها، موجب دید وسیع‌تر شما، آشنایی فعالان حوزه استارتاپ با کسب‌وکار شما و افزایش پیشنهادات همکاری در حوزه‌های گوناگون می‌شود. وجه مثبت دیگر این کار، ارزان‌تر بودن خدمات استارتاپ‌ها و همچنین قابلیت تهاتر کردن این خدمات با یک‌دیگر است؛ که این ویژگی می‌تواند در کاهش هزینه‌های گوناگون موثر باشد.
سخن پایانی
سفری که برای پیوستن به شرکت‌های موفق استارتاپی در پیش گرفته‌اید؛ می‌تواند یک سفر طولانی و سخت باشد. با این وجود توجه به نکاتی که تحت عنوان مهم‌ترین اصول بقای استارتاپ در این مقاله به آنها اشاره شد می‌تواند این مسیر را کمی هموارتر کند. این اصول به ویژه برای افرادی که در ابتدای راه هستند؛ بسیار کارآمد و راهگشاست.
